M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov


Tortishishning markaziy maydoni



Download 8,63 Mb.
bet21/47
Sana08.02.2023
Hajmi8,63 Mb.
#909065
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   47
Bog'liq
astronomiya masala

Tortishishning markaziy maydoni
Osmon jismini bir jinsli moddiy shar deb qaraylik, yoki, eng kamida, bir -birining ichiga solingan bir jinsli sferik qatlamlardan tashkil topgan deylik. Bunday jism, uning butun massasi markazida (nuqta kо‘rinishida) mujassamlashgandek tortish xossasiga ega bо‘ladi. Bunday tortish maydoni markaziy yoki sferik maydon deb ataladi.
KA ning markaziy maydondagi harakatini о‘rganaylik. Boshlang‘ich holda KA osmon jismidan r0 masofada bо‘lib, 0 tezlikka ega bulsin (5- rasm). U holda uning jism markaziga nisbatan kinetik energiyasi:
, (2)
potensial energiyasi esa:
(3)
bо‘ladi, bu yerda M –tortuvchi osmon jismining massasini, r0 = R KAning uning markazidan uzoqligini xarakterlaydi. Nogravitatsion kuchlarni hisobga olmasak, tortish maydoni potensial maydon bо‘lganidan, mexanik energiyaning saqlanish qonunidan foydalanamiz. Unda ma’lum vaqtdan sо‘ng K nuqtada KAning kinetik energiyasi:
,
potensial energiyasi esa:

bо‘lishini e’tiborga olsak, u holda energiyaning saqlanish qonunidan:


(4)
bо‘ladi, bu yerda tenglikning chap tomoni KAning boshlang‘ich tо‘la energiyasini, о‘ng tomoni esa uning r masofada r tezlikka erishgan paytdagi tо‘la energiyasini ifodalaydi. Tenglikning har ikkala tomonini m ga qisqartirib, KAning markaziy jismdan ixtiyoriy r masofadagi tezligini ifodalaydigan ushbu tenglamani topamiz:
(5)
yoki
(6)

Bu ifoda energiya integrali deyiladi, bu yerda K=GM– ma’lum osmon jismining gravitatsion maydonini xarakterlab, uning gravitatsion parametri deb ataladi. Uning Yer uchun qiymati K= 3,986 105 km3/s2; Oy uchun K = 4,9103 km3/s2; Quyosh uchun esa K = 1,327 1011 km3/s2 ni tashkil etadi.Quyosh sistemasidagi boshqa osmon jismlari uchun gravitatsion parametrning qiymatlari 3-jadvalda (107-betga qarang) keltirilgan.





15- rasm.Tortishishning markaziy maydonida jismning harakatiga doir.





Download 8,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish