M. M. Axmetjanov, sh sh. Olimov, S. S. Avezov. P e d a g o g I k mahorat

B — Bo`sh tip 
Bolalikdan quloq solmaslik bilan ajralib turadi, hamma joyga «burnini tiqadi», 
lekin, ular jazodan qo`rqib, boshqa bolalarga osonlik bilan bo`ysunishadi. Xulq—
atvorning oddiy qoidalarini qiyinchilik bilan o`zlashtiradilar. Ularni har doim kuzatib 
turish kerak. 
Ularda birinchi sinfdayoq o`qish istagi yo`q. Qattiq nazorat qilishganda 
ilojsizlikdan bo`ysunishadi, lekin ilojini qilib, darsdan qochishga harakat qiladi. 
Kattalar buyurgan har qanday ishda, burch va majburiyatlarni bajarishda to`liq 
irodasizlik namoyon bo`ladi. Bekorchilikka, mahmadonagarchilikka, o`yin — 
kulgiga, kayf — safoga kuchli intilish juda erta seziladi. Darsdan qochib, kinoga 
kiradi yoki ko`chada o`ynab yuradi. O`rtoqlari tomonidan gijgijlangani uchun, 
ulfatlarini deb, yengiltak xulq —atvor egalariga bajonidil taqlid qiladilar 
V
a ularga 
bo`ysunadilar. Har bir kunni ko`chadagi ulfatlar orasida o`tkazishga tayyor. Bolalik 
davridanoq chekishni boshlaydi. Mayda o`g’riliklar qiladi. O`smirlik davrida kino 
kabi oldingi qiziqishlar vaqtini chog’ qilmay qo`yadi. Bezorilarcha harakat qiladi, 
nashavandlikka qiziqish ko`rinadi. O`yin — kulgi qilish uchun xulk — atvor buziladi. 
Spirtli ichimliklarni iste`mol qilish erta (ba`zan 12— 14 yoshdan) boshlanadi. Ular 
hech qachon yaqin kishilarni chin dildan sevmaydilar. Oilaviy tashvishlarga beparvo 
qaraydilar. Uning uchun yaqin kishilari eng avvalo, o`yin — kulgi manbai 
hisoblanadi. Ko`chadagi yomon bolalarga erta qo`shilishga intiladi. Ular o`zlarini — 
o`zlari mashg’ul qilishadi, yolg’izlikni yoqtirmaydi va bunday davrlarda o`yin—kulgi 
uchun joy izlashadi. Bo`sh o`smirlarda tashabbuskorlikning yyetishmasligi va 
qo`rqoqlik, ularni bunday guruhlarning quroli bo`lib qolishiga olib keladi. Guruhiy 
qonun buzishda o`smirlar «emagan somsasiga pul to`laydilar». 
Qandaydir mehnatni talab qiladigan qiziqishlarga ular erisha olmaydilar. 
Shuning uchun tasodifiy uchrashib qolgan kishi bilan soatlab gap sotadilar, qimor 
o`ynaydilar. Jinsiy mayli unchalik kuchli emas, lekin ko`chadagi guruhlar bilan 
bo`lishi jinsiy tajribasining erta ortishiga olib keladi.

---

261