M. M. Axmetjanov, sh sh. Olimov, S. S. Avezov. P e d a g o g I k mahorat

 
M — Moslashuvchan tip 
Asosiy xususiyat tevarak — atrofga doim moslashish xos. Ularning hayot 
Qonuni — «hammaga o`xshab» o`ylash, «hammaga o`xshab» harakat qilish, hamma 
narsa hammanikiday bo`lishiga intilishdir. Bunda «hamma» deb tevarak atrofdagi 
kishilar tushuniladi. Ular «hammadan» qolib ketishni istamaydi. Bu ayniqsa kiyimlar 
modasida aniq ko`rinadi. Qandaydir yangi moda chiqqanda, uni moslashuvchan tip 
vakilaridan ko`p qoralovchilar bo`lmaydi. Ular yangi modani o`zlashtirib olganlari 
zahoti bu kiyim ularga yoqib qoladi, ilgari bu kiyimni yomonlaganliklarini ham 
unutib yuborishadi. 
Tevarak—atrof har doim mos bo`lishga intilib, hech qachon unga harshi chiqa 
olmaydilar. SHuning uchun yaxshi kishilar orasida yaxshi bo`lib, hamma ishlarni 
bekamu ko`st bajarishadi. Bezorilar orasiga tushib qolganlarning xulq - atvoridagi 
barcha odatlarni va qiliqlarni o`rganib olishadi. Moslashuvchan o`smirlar «ulfat 
uchun» ichaverib piyonista bo`lib ketishi va guruhiy qonunbuzarlikka tortilishi 
mumkin. 
Moslashuvchan tipning bolaligi kattalar tomonidan nazorat qilib turilsa, yaxshi 
o`tadi. Bu tip faqat o`smirlik yoshida ko`rinadi. Ular o`rganib qolgan o`smirlar 
guruhini qadrlashadi, bu guruhning muntazamligini, tevarak — atrofning 
doimiyligini yoqtirishadi. Kasb tanlashda yoki o`qishni qaerda davom ettirishni 
tanlashda, ko`pchilik o`rtoqlari qaerni tanlashsa, u ham shu erni tanlaydi. Agar 
moslashuvchan o`smirga o`rganib qolgan guruhni nima uchundir ro`yixushlik 
bermasa, bu eng og’ir psixik kasallikdek idrok etiladi. Ular ota — onalari yoki 
tarbiyachilari, o`rganib qolgan o`rtoqlari muhitdan qaytarib olingandagina bundan 
qutilishadi. Moslashuvchan tipning xarakteridagi bo`sh joyi — bu keskin 
o`zgarishlarga chiday olmasligidir. Hayotiy stereotipning buzilishi, o`rganib qolgan 
muhitdan ajralishdan qattiq azob chekishi mumkin. Bu o`smirlarning o`z — o`zini 
baholashi yomon emas. Ularning ko`pchiligi o`z xarakteridagi asosiy xususiyatlarni 
to`g’ri baholashadi. 
Bu savolnoma 13 — 21 yoshdagi o`smirlar va yoshlarni tekshirishga 

---

262 
mo`ljallangan. A.E. Lichko va uning xodimlari taklif etgan tiplarga bo`lish 
yordamida xarakterga urg’u berish (aktsentuatsiya) tipiga bog’liq ravishda tuzatish 
ishlarini olib borish mumkin. 
Xarakteri o`zgargan o`smir bilan ishlashning usullaridan biri aktsentuatsiya 
tipiga bog’liq ravishda unga yaxshi tashqi sharoit yaratishdir. Masalan, shizoid 
o`smirlarni faol jamoatchilik faoliyatiga jalb etishning, ko`p odamlar qatnashadigan 
jamoa tadbirlariga chorlashning foydasi yo`q. Uni chuqur individual mashg’ulotlarni 
talab etadigan aqliy, yoki jismoniy ishning biror turiga jalb etish, ko`proq foydaliroq 
bo`lur edi. (Masalan, matematik to`garaklarga qatnashish, komp’yuter uchun 
o`yinlar va programma tuzish va hokazo).