M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

10.4-rasm.
MateriallarniDg uzluksiz ishlatillsh sxemasi. X=500
va bir yilda bitta buyurtma berilganda.
Misol.
Materiallarga bo‘lgan yillik ehtiyoj 500 donadan iborat 
bo‘lsin va faqat bir buyurtm a bajarilsin (10.4-rasm). Bu holda
179

---

materiallar zaxirasi yil davomida 500 donadan 0 gacha kamayib 
boradi va zaxiralarning o'rtacha miqdori 250 donani tashkil etadi. 
Zaxiralarni saqlashga ketadigan kundalik x arajatlar ularning 
o'rtacha miqdoridan kelib chiqadi, buyurtma bajarilishiga ketadigan 
xarajatlar esa bir yilda bir marta vujudga keladi.
Materiallarni saqlashga va xarid qilishga ketadigan xarajat- 
larning xarid qilinayotgan m ateriallar soniga bogiiqligini miqdoriy 
baholash asosida um umiy xarajatlar m iqdorini kamaytiradigan 
buyurtm a hajmini aniqlash mum kin.
Bunda quyidagilar bajarilishi kerak:
1.Yillik zaxiralarni tashkil etuvchi m ateriallam ing um um iy 
miqdori aniq bo'lishi.
2. Talab darajasi o ‘zgarmas bo'lishi.
3. Buyurtmalar tez bajarilishi, ya’ni buyurtmalar belgilangan 
m uddat ichida bajarilib, o'zib turish vaqti aniq va o'zgarm as 
b o ‘1 ishi.
4. Hujjatlashtirishga ketadigan xarajatlar ularning hajmiga bog‘- 
liq bo'lmasligi.
5. Ko'rib chiqilayotgan davr ichida materiallarga qo'yilgan narx 
o'zgarmasligi.
Yuqoridagilarga m uvofiq holda buyurtm a bajarilishiga va 
zaxiralarni saqlashga ketadigan xarajatlar quyidagi formula orqali 
berilishi mumkin:
С =
Cm
+
Сг ■ q /2
,
bunda Ci va 
Cj —
doim iv va o ‘zgaruvchan xarajatlar, ular 
buyurtm aning bajarilishi va m ateriallarni saqlash bilan bog'liq; 
n
— yillik buyurtm alar miqdori; 
q/2
— zaxiraning o'rtacha miqdori.
B uyurtm aning sam arali m iq d o ri quyidagi form ula orqali 
aniqlanadi: