M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Iste’molni aniqlash
usullari
>
V
J
H isobning
determ in an t
uslublari
~1------
Analitik
uslub
J
l
Sintetik
uslub
H isobning
stoxastik
uslublari
Subyektiv
baholash
z x
Analogiyaga 
tayanib baholash
1
Intuitsiyaga
tayanib
baholash
0 ‘rtacha
m iqdorni
approksim atsiyalash
Eksponensial 
tekislash uslubi
R egression
tahlil
10.2-rasm.
Iste’molni aniqlash usullarining klassifikatsiyasi.
Hisobning determinant usullari
materiallarga b o ig a n ikkilamchi 
ehtiyojlarning hisobi uchun xizmat qiladi, bunda birlamchi ehtiyoj- 
lar aniq b o iish i kerak. Analitik uslubda hisob mahsulotdan (uning 
xususiyatlaridan) iyerarxik pog‘ona bo‘yicha tepadan pastga olib
176

---

boriladi. Sintetik uslubda detallarning har bir guruhi bo ‘yicha 
hisobiar olib boriladi, bunda ularni iyerarxiyaning alonida pog‘ona- 
larida qo £Ilanilishi kelib chiqadi.
Hisobning statistik usullari
kutilayotgan ehtiyojni sonlar asosida 
aniqlash imkonini beradi, bunda m a’lum vaqt ora!ig‘i davomida 
ehtiyojning o ‘zgarishi xarakterlanadi. 0 ‘rtacha miqdorlarni approk- 
simatsiyalashtirishda materiallarga ehtiyojning bitta o ‘rtacha miq- 
dori oylar bo‘yicha o ‘zgarib turgan sharoitlarda qo ‘llaniladi. Bu 
uslub bashorat qilish, materiallarga bo ‘lgan ehtiyojning m a’lum 
miqdorini o ‘rtacha ko!rsatkich ko‘rinishiga keltirish jarayonidan 
iborat.
Eksponensial tekislash usuli
moddiy resurslarga bo‘lgan ehtiyoj­
ning o ‘zgarish jarayonini bashorat qilish dinamikaning bir qator 
darajalari asosida amalga oshirilganda qo'llaniladi, bunda moddiy 
resurslarning hajmi bashorat vaqtiga berilgan darajadan uzoq- 
lashishi davomida kamayib boradi.
Buning uchun hisobotlarga o'zgarm as tekislovchi koeffitsiyent 
kiritiladi, u bashorat xatosi minimumga yetadigan qilib tanlanadi.
Eksponensial tekislashni hisobga oladigan bashorat tenglamasi 
quyidagi ko‘rinishga ega: