M. J. Mut alipova

Asotirlar  (miflar) 
-   ibtidoiy  insonlarning  koinot,  tabiat  hodisa- 
larining  mohiyati,  paydo  bo‘lish  sabablarini  o‘zlaricha  izohlash 
maqsadida  yaratgan  og‘zaki  hikoyalar  bo‘lib,  voqealar  yaxshilik  va 
yovuzlik,  yorug‘lik  va  zulmat,  issiqlik  va  sovuqlik  o‘rtasidagi  abadiy 
kurashlar misolida ifodalanadi.  Asotirlar bir qancha turlarga bo‘linadi:
Antropogonik  miflar 
-   insonlarning  paydo  bo‘lishi  haqidagi 
asotirlar.
Etnogonik  miflar 
-   biror  urug‘,  qabila,  xalqlaming  paydo  bo‘lishi 
haqidagi miflar.
Esxatologik miflar 
-  insonlarning kelajagi  haqidagi asotirlar.
Etiologik asotirlar 
-  tabiat hodisalari, tabiatdagi biror predmet yoki 
hodisaning  paydo  bo‘lishi  haqidagi  miflar.  Masalan,  «Xazorasp»  mifida 
uchar otlarni tutib, qo‘lga o‘rgatilganligi haqida hikoya qilinadi:
«Qadim  -   qadimlarda  bir  mamlakatda  uchar  otlar  boMgan  ekan. 
Ular  uchib  kelib,  buloqdan  suv  ichib  bo‘lishgach,  yana  kelgan 
tomonlariga  qarab  uchib  ketishar  ekan.  Odamlar  ana  shu  otlarni  tutib 
minmoqchi,  qo‘shga  qo‘shmoqchi  bo‘lishibdi.  Hech  qanday  yo‘l  bilan 
ularni  ushlolmagach,  uchar  otlar  doim  kelib  suv  ichadigan  buloqqa 
behush  qiladigan  dorilardan  sepib  qo‘yishibdi.  Otlar  uchib  kelib, 
odatdagiday buloq suvidan sipqorib, to‘yib-to‘yib ichishibdi-da, hushdan 
ketib,  birin-ketin  qulay  boshlabdilar.  Butazorlarda  poylab  turgan 
odamlar  yugurishib  chiqib,  otlarni  ushlab  minib  olaveribdilar.  Keyin 
qanotlarini  qirqib,  ustiga  minibdilar,  qo‘shga  qo‘shibdilar.  Shu  buloq 
atrofi  obod, 
ko‘rkam 
bo‘lib  ketibdi.  Ekinzorlar  paydo  bo‘libdi. 
Odamlar  bu joyning  nomini  Xazorasp,  ya’ni  ming  ot  qo'ngan,  ming  ot 
tutilgan joy, deb yurita boshlabdilar.