M. J. Mut alipova

Rivoyatlar 
-   xalqning  tarixiy  o‘tmishi,  ajdodlarimiz  ko‘rsatgan 
buyuk  qahramonliklar  haqidagi  badiiy  yodnomalardir.  Rivoyatlar 
afsonalarga  qaraganda  tarixga  yanada  yaqin  turadi.  Shunday  qo‘hna 
rivoyatlar  borki,  ularning  mavzusi  hali-hanuz  o‘z  hayotiyligini, 
tarbiyaviy  ahamiyatini  yo‘qotmagan.  Quyidagi 
«Ustoz  o‘giti»14 
rivoyati 
mazmunidan yuqoridagi  fikrlarning tasdig‘ini ko‘ramiz:
Alisher Navoiy  butun  umri  davomida  yaxshilarni  qo‘llab-quvvatlab 
o‘tgan  ekanlar.  Lekin  shoir  yashagan  davrda  yaxshilar  oz-u,  yomonlar 
ko‘p  ekan.  SHunda  Husayn  Boyqaro:  «Do'stim  Alisher,  yurtda  o ‘g‘ri, 
poraxo‘r,  johil  odamlar  ko‘payib  ketdi.  Buning  oldi  olinmasa,  saltanat 
inqirozga  yuz  tutishi  tabiiydir.  Shuning  biror  tadbirini  qilmasak 
bo‘lmaydi», - debdi.
Navoiy  kishilarni  yomon  yo‘ldan  qaytarib,  yaxshi. yo‘lga  solish 
rejasini  tuza  boshlabdi,  ustozining  oldiga  borib,  voqeani  aytib  beribdi. 
Ustozi:  «Buning  birdan  -  bir  yo‘li  odamlarning  qabristonda  ko‘proq 
bo‘lishlariga  erishmoqdir.  Ular  qarindosh-urugiarining  qabrlarini 
ziyorat  qilsalar,  bu  hoi  o ‘zgacha  ta’sir qiladi.  Mozorga  borgan  kishi  uni 
supurib-sidiradi,  gullarga suv  quyadi,  toat-ibodat qiladi.  Shunday  paytda 
u  bir  kunmas-bir  kun  shu  yerga  kelishini  o‘ylaydi,  vaqti-soati  yetganda 
shu joyda yotishini anglaydi.  Keyin:  «Bu dunyoda yaxshilik qilgan ham, 
yomonlik  qilgan  ham  o ‘tar  ekan,  kel  men  yaxshilikka  yuz  tutay,  deb 
o ‘ylaydi  va  insofga  kelib  o ‘zgaradi,  yaxshilik  yo‘lini  tutadi,»  -  debdi. 
Navoiy  ustoziga  tasannolar  aytib,  do‘sti  sulton  Husayn  Boyqaroga: 
«Shunday  bir  farmon  bitmoq  kerakki,  hamma  shodlik  kunlarini  ham, 
noxush  kunlarini  ham  qabristonda  o ‘tkazsin»,-  deb  maslahat  beribdi. 
Husayn  Boyqaro  shunday  deb  farmon  chiqaribdi.  Hamma  bayram 
kunlarini  ham,  ma’raka  marosimlarini  ham  qabristonda  o‘tkaza 
boshlashibdi.  Qabriston bamisoli  tarbiya makoniga aylanibdi.  Bora-bora
14 Асотирлар ва  ривоятлар. -  Т., «Ёш  гвардия»,  1990, 64-бет.  (кискартириб олинди)
38

---

o‘g‘rilar  ham,  poraxo‘rlar  ham  qabristonga  borib,  o‘zlarining  xatti- 
harakatlarini, xulq-atvorlarini o‘zgartira boshlabdilar.
Shunday  qilib  Navoiy  bilan  ustozining  harakatlari  tufayli  yurtda 
o‘g‘ri,  johil,  badfe’l  odamlar  kamayib,  odamlar  o‘rtasida  ahillik, 
birodarlik  va  mehr-oqibat  kuchayib  borayotganini  ko‘rgan  Husayn 
Boyqaro Navoiy bilan ustoziga tasannolar aytibdi.