M. J. Mut alipova


B)  «Choy  momo»  (shamol  to‘xtatisk)  qo‘shig‘i



Download 3,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/77
Sana22.01.2022
Hajmi3,84 Mb.
#400163
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   77
Bog'liq
fayl 569 20210428

B) 
«Choy  momo»  (shamol  to‘xtatisk)  qo‘shig‘i.
  Bunday 
qo‘shiqlarda  iltijo  qilinadigan  Choy  momo,  ya’ni  «shamol  momo» 
zardushtiylaming shamol tangrisi hisoblangan.
V)  «Yo,  Haydar»  (shamol chaqirish)  qo‘shig‘L
  Qo'shiqda shamol 
homiysi sifatida Haydarga murojaat qilinadi.
«Alla»  qo‘shig‘i  -   bolalami  tinchlantirish  va  uxlatish  uchun 
aytiladigan  qo‘shiq.  Bu  qo‘shiqqa  juda  behisob  ta’riflar  keltirish 
mumkin.  Jumladan,  V.Alimasov:  «Alla-mangulik  madhiyasi.  Allada 
barcha  donishmandlar  topgan  va  hali  topolmagan  donishmandlik 
yashiringan»11,  - deydi.  Quyidagi alia qo‘shig‘ini  diqqat bilan o‘qib,  xir- 
goyi qilib ko‘ring:
Yot, bolam, uxla qo‘zim,
Uylarda o ‘chdi chiroq.
Uxlar asalarilar,
Uxlar baliqlar tinchroq,
Ko‘kda oy yarqiraydi,
Derazadan qaraydi.
Ko‘zlaring yumgin, qo‘zim,
Yot, quvonchim, qunduzim!
Allayo, alia.
Yig‘lama hech, yulduzim!
Baxtiyor o ‘tsin umring!
Yot, quvonchim, qunduzim!
Allayo, alia.
Qo‘shiqlarda  nafosat  tarbiyasiga  oid  ma’lumotlar  bilan  birga  jis­
moniy,  aqliy,  axloqiy  tarbiyaga oid  qarashlar ham  katta  o‘rin egallaydi. 
Quyidagi  qo‘shiqda  o‘z  farzandini  «salomlashishga»  odatlantira  olgan 
ota-ona maqtaladi:
Qizil-qizil olma terdim, tepa shoxdan egilib 
Qizlarjon o ‘tib boradir sochbog‘i yerga tegib.
11 Алимасов В.  Фалсафа 6худ фикрлаш лаззати. -Т .:  Маънавият, 2001,  19-бет.
36


Salom bersam alik oldi tol xivichdek egilib,
0 ‘stirgan onangga rahmat, o‘lmagaysan ko‘z tegib.12
0 ‘z farzandini yaxshi tarbiyalay  olmagan ota-onaning  turli ta’na va 
isnodga qolishi mana bu qo‘shiqda kuylanadi:
Ikki yuzing pishgan olma,
Noz etib hargiz buralma.
Ishdan hech bo‘yin tovlama,
Chiroylisan, ko‘rdik, kelin.
Onang seni o‘stirgan xom,
So‘zlarimni uqqin tamom.
Kattalarga bergil salom 
Shunda qadring ortar, kelin.13
Afsonalar  -   hayoliy  uydirmalar  asos  bo‘lgan  kichik  nasriy 
hikoyalar  bo‘lib,  forscha  «fusun»,  ya’ni  «sehr,  avrash,  makr»  so‘zidan 
olingan.  Afsonalar  asosida  tarixiy  voqea  va  hodisalar  yotadi,  lekin 
davrlar  o‘tishi  bilan  aniq  ildizlarini  yo‘qotadi.  Aristotel  afsonalarni 
«haqiqatdan  xabar  beruvchi  yolg‘on  hikoyalar»  deydi.  0 ‘zbek  xalqi 
qahramonlik  afsonalaridan  «To‘maris»  va  «Shiroq»  0 ‘rta  Osiyo 
xalqlarining  qadimgi  ajdodlari,  ulaming  erk  va  ozodlik  uchun  olib 
borgan  qahramonona  kurashlarini  aks  ettiruvchi  asar  sifatida  ulkan 
tarbiyaviy  ahamiyat  kasb  etadi.  Quyidagi  «Bobur  va  kabutar» 
afsonasida ziyraklik va topqirlik xislatlari ulug‘lanadi:
Mirzo  Bobur yoshligidan  ziyrak  bola  bo‘lib  o‘sibdi.  Kunlardan  bir 
kun  Umarshayx  saroy  a’yonlari  bilan  qasrda  o‘tirgan  ekan  bir  kabutar 
uchib kelib  ayvon peshtoqiga qo‘nibdi-da «g‘ulu-g‘ulu-g‘ulu» qilaverib- 
di.  Umarshayx  a’yonlaridan  «Kabutar  ne  deydur?»-  deb  so‘rabdi. 
Anchadan beri urush ko‘rmay, qilichlari qonsirab qolgan a’yonlar: «Oliy 
hazrat,  qilichlami  qindan  sug‘urmoq  kerak,  deydur»,-  deb  javob 
berishibdi.  Shunda  bir  chekkada  jim  o‘tirgan  Mirzo  Bobur:  «Yo‘q, 
kabutar  unday  demaydur.  Bobo  u  qovun  sayliga  chaqiribdur.  Jonivor 
xushxabami  keltiribdur»,-  debdi.  Umarshayx  kabutami  tutib  keltirishni 
buyuribdi.  Kabutami  tutib  kelib,  oyog‘idagi  mis  halqani  olib  qarashsa, 
ichidan  bir xat chiqibdi.  Xatda:  «Oliy  hazrat,  qovun  ayni  pishdi.  Kelib 
qo‘l  urib  bersalar»,-  deb  yozilgan  emish.  Mirzo  Bobuming  gapi  to‘g‘ri
!2Алавия М. «Узбек халк  кушиклари». -  Т., «Фан»,  1959,209-бет.
13 Алавия М. «'Узбек халк  к^шиклари». -  Т., «Фан»,  1959,209-бет.
37


chiqqanidan  hayratga  tushgan  Umarshayx  o‘g‘lidan  «Bunchalik 
topqirliging boisi nedur?»,- deb so‘rabdi.
«Ota,-  debdi  Bobur,-  bu  kabutarga  e’tibor  qilmadingiz.  0 ‘tgan  yili 
qovun  sayli  xushxabarini  xuddi  ana  shu  jonivor  xabar  qilg‘on  erdi, 
kaminaning ko‘zi kabutarning o‘ng qanotidagi qora xolga tushgan zahoti 
ani tanidi va shu so‘zni taxmin etdi,»- deb javob beribdi.
Yosh  Mirzoning  hushyorligi,  topqirligiga  qoyil  qolgan  Umarshayx 
a’yonlariga  qarab:  «Qilichni  emas,  aql-idrokni  ishga  solmoq  lozimdur. 
Xabar  qilinglar,  barcha  qovun  sayliga  otlansun!»  -   deb  farmoyish 
beribdi.

Download 3,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   77




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish