M. H. Ahmedov, M. R. Shermatov farg‘onaning umurtqali

Uy chumchug‘i – Passer domesticus L.
Chumchuqsimonlar turkumining haqiqiy 
chumchuqlar oilasiga kiradi. Uy chumchug„i 
erkagining patlari juda xilma xil bo„lib, kulrang 
chipor bo„ladi. Boshining usti va yelkasining 
oxiri kulrang, yelkasining oldi tomoni to„q 
qo„ng„ir (kashtan rangda) qanotlari ham to„q 
qo„ng„ir bo„lib, qora dog„lari bor. Tomog„i va 
jig„ildoni qora. Boshi yon tomondan oqish 
kulrang bo„lib, ko„zining atrofida qora dog„i 
bor. Makiyonlari oddiyroq rangda bo„lib, yelka 

---

31 
va qorin tomonda qo„ng„ir dog„lari bo„ladi. Farg„ona vodiysida keng tarqalgan 
qushlardan. Doimo odam yashaydigan joylar va odamga yaqin yerlarda yashaydi. 
Aholi yashaydigan uylarga, molxonalarga, don va yem omborlariga, tegirmonlarga 
uyalar quradi yoki ba‟zida daraxtlarga ham uya quradi. O„troq qushlar, aprel 
oyidan tuxum qo„ya boshlaydi. Uyalarida 3-4 ta tuxumi bo„ladi. Erkagi va 
urg„ochisi tuxum bosishda, bolalarini boqishda ishtirok etadi. Tuxumdan 10-11 
kunda bolalar chiqadi, ular 12-13 kunda uchirma bo„ladi. Bir necha kun jo„jalarini 
olib yurib keyin makiyonlari yana tuxum qo„ya boshlaydi. Yoz davomida 2-3 
marta bola ochadi. Uy chumchug„i bolalarini hasharotlar bilan boqib, foyda 
keltiradi. Boshqa vaqtlarda don, meva va oziq-ovqat chiqindilari bilan ovqatlanadi. 
Bu qushlar unchalik katta galalar hosil qilmaydi, shuning uchun xo„jalikka katta 
zarar yetkazmaydi.