М. Г. Давлетш ин, Ш. Д устм ухам едова, М. М авлонов, С. Т уйчиева, М. Д ж ум абаева



Download 5,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/93
Sana02.07.2022
Hajmi5,06 Mb.
#730775
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   93
Bog'liq
Ёш ва педогогик психология

боскцч - препубертат;
II 
6осЩ1Ч - пубертат;
Ш йоскич - постпубертат.
Еш психологияси успиринликнинг ёшини 1-2 боскичлар билан боглаб келар 
эди. А кселерация муносабати билан успиринлик ёшининг чегараси энди 15-16 дан 
18 ёш гача булмокда. Демак, успиринлик хам олдин бошланади. Лекин, бу тараккиёт 
даврининг конкрет мазмуни биринчи навбатда ижтимоий шароитлар билан 
белгиланади. 
Ёшларнинг 
жамиятда 
тутган 
урни, 
уларнинг 
мавкеи, 
улар 
Э1аллайдиган билим ларнинг хаж ми ва бир катор бошка факторлар ижтимоий 
шароитларга богликдир.
Илк успиринлик ёшидаги 
болалар бу 14-15 ёшдан 17-18 ёшгача булган 
академик лицей ва касб-хунар коллежлари укувчиларидир. Буйнинг усиши успирин 
кизларда 15-16 ёшгача, угил болаларда 17-18 ёшгача давом этади. Бу ёшда мускуллар 
кучи тез усади. Масалан, 18 ёшли бола мускул кучи 12 ёшли болага нисбатан 2 баравар 
куп булади. Жисмоний тараккиёт, асосан, тугри овкатланиш режимига ва жисмоний 
тарбия билан шугулланишига куп жихатдан боглик. Ж инсий тараккиёт жихатдан 
бу ёшдаги купчилик йигит ва кизлар постпубертат (тугалланувчи) даврда 
буладилар. Буларнинг жисмоний ривож ланиш и катта ёшдаги одамнинг жисмоний 
ривожланишидан кам фарк килади. Буйнинг ва организмнинг нотекис усиши ва 
ривожланнш даври тугалланади, хамда жисмоний ривожланишнинг нисбатан 
бипмунча текис даври бошланади.Успиринлик ёшида жисмоний сифатлар (буй, 
от (р ли ,) нисбатан баркарор даражага етган булади. Шунингдек, мускул кучи ва 
ишчанлик 
кобилияти 
сезиларли 
даражада 
ортади. 
Кукрак кафасининг 
хажми 
кенгаяди, скелет, найчасимон суяклар каттиклашади, тукималар 
ва 
аъзоларнинг 
шаклланиши 
ва функционал тараккиёти тугалланади. О датда бу 
ёш да юрак ва кон томирларнинг 
ривожланишида 
усмирларга 
хос 
булган 
нотекислик энди 
текислашади, 
кон 
босими 
бараварлашади, 
ички 
секреция 
безлари бир меъёрда ишлай бошлайди. Нерв системасининг ва хусусан, мия 
ривож ланиш идаги узгаришлар маълум булиб колади . Лекин, бу узгаришлар мия
75


массасининг ортиши хисобига эмас, балки миянинг ички хужайралари тузилишининг 
мураккаблашуви хисобига руй 
беради, 
Бош 
ми я 
пустининг 
кисмларида 
ассоциатив тукималарнинг 
микдорн 
купаяди. 
Натижада 
укиш 
ва 
мехмат 
жараёнида 
катга 
(ярим 
шарлар) 
катламининг 
аналитик-синтетик фаолияти 
мураккаблашади.
Илк успиринлик даврини иккинчи утиш даврн деб хисоблащ мумкин. Агар 
биринчи утиш даври купрок болаликка якин булса, иккинчи утиш даврида булган 
успирин купрок ёш лик даврига якиндар ва шу жихатидан урганилади хамда гадкик 
этилади. Илк успиринлик даври, асосан, унда мустакил хаётнинг бошланиши (у р та 
м актабни 
там ом лаб , 
ли цей, 
коллеж ларга 
кириш и)билан 
характерланади. 
Х,аётдаги бу узгаришлар илк успириннинг шахсига, уз-узини англашига таъсир 
курсатади. Усмирлардан фаркли уларок илк успиринлар катта хаётнн тасаввур 
этм айдилар, балки унда иштирок этадилар.
Илк 
успиринларнинг 
мустакиллиги 
ортиши 
билан 
катталарнинг унга 
муносабатлари хам учгарали. Катталар усмирга купрок бола деб карасалар, илк 
успирин ёшдагиларга катта одамдек муносабатда буладилар. Илк успиринлар хаётда 
уз урнини топишга нисбатан интилиш и англанган холатда булади. У уз хаётий 
режаларини амалга ошириш учун харакат кила бошлайди ва маълум бир касбни 
эгаллай бошлайди ёки шу соха буйича академ ик лицейларда укишини давом 
эттиради. Успиринлар танлаган сохалари ёки касбларида жуда катта янгиликлар, 
хашфиётлар килгилари келади, лекин аста-секинлик билан янгилик ва кашфиётлар 
килиш учун уларда билим ва тажриба етишмаётганлигини, бунинг учун купрок 
укиш ва урганишлари кераклигини англай бошлайдилар.
Х ает 
фаолияти кенгайган сари, у сп и ри н лард а и ж тим оий р о л л а р кен гли ги
ф а к а т
м икдор томондангина кенгайиб колмай, балки сифат томонидан хам узгариб 
боради. 
Масалан: 16 ёшда паспорт олади; 18 ёшидан фаол сайлаш хукукига ва оила 
куриш
имкониятига эга булади. Успирин жиноий и ш лар учун ж авобгар булади. 
Баъзи успиринлар бу ёш дан бошлаб ишлай бошлайдилар. Каеб танлаш хакида 
уйлай бошлайдилар. Лекин, шунга карамай успиринларда катталарга карамлик 
хусусиятлари сакланиб колади.
Успиринлар 
(16-18 ёш лар) 
узларининг психологик хусусиятлари билан 
бошка ёш даврдаги 
болалардан 
кескин 
фарк киладилар. Ж исмоний хам да 
аклий ж ихатдан вояга етган, кам олотга эриш ган, дунёкараш и, уз-узини 
бош кариш и каби етук инсоний хусусиятлари таркиб топтан 
булади. 
Улар 
вазмин, 
мулохазали буладилар, катга ёш дагиларга 
хурмат-эхтиром 
билан 
карайдилар 
Улар 
узокни кузлайдиган, келаж ак учун кайгурадиган, 
ота- 
оналарининг якин ёрдамчнсига айланадилар. 
Укув 
фаолияти успириннинг 
асосий фаолияти 
б^либ 
колаверади, 
укишга 
нисбатан 
усмирлик 
ёшига 
Караганда 
успиринликда 
бир 
мунча 
юкорирок 
булади. 
Мустакил хаётга 
тайёргарлигини уз-узини англаш и билан боглик 
м отивлар бу даврда етакчи 
уринни эгаллайди. М отивлар тизим ида ж амиятнинг тулаконли аъзоси булиш га 
интилиш, инсонларга наф келтириш каби ижтимоий мотивлар устунлик килади. 
Бу даврда успиринларнинг келгуси хаёти ва танлаётган 
касбий 
реж аларига 
кура 
фанларга 
нисбатан кизикиш лари узгаради. 
У спириннинг ф анларга 
хамда 
шу 
фан укитувчиларига нисбатан муносабати 

Download 5,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish