M. F. Ziyayeva, O. Z. Rizayeva

L
аbоrаtоr tаhlil:
 
Q
оnni  biоlоgik  tеkshiruvidа  gipеrkаlsiеmiya  vа  gipеrkаl-
siuriya s
еkinlаshаdi. Sulkоvich sinаmаsi yordаmidа hаm qоndа 
k
аttа miqdоrdа kаlsiy bоrligini аniqlаsh mumkin.
 

---

 
119 
D
аvоlаsh:  Vitаmin  D  yubоrishni  zudlik  bilаn  to‘xtаtish  vа 
b
еmоrni  gоspitаlizаtsiya  qilish.  Zаhаrlаnish  bеlgilаrini 
yo‘q
оtish, а’zоlаrni fаоliyatini tiklаsh, minеrаllаr аlmаshinuvini 
v
а  оrgаnizmdаn  kаlsiy  chiqаrilishini  yaxshilаsh  dаvоlаshning 
аsоsiy mаqsаdidir.
 
Spazmofiliya
 
 
Spazmofiliya – yosh go‘dak bolalar uchun xarakterli kasallik 
bo‘lib, faqat hayotining dastlabki ikki yilini yashab kelayotgan 
bolalarda uchraydi. Aksariyat bolalarda kasallik yashirin, latent 
holda  kuzatilsa,  bolalarning  bir  qismidagina  xarakterli  klinik 
simptomlar bilan ro‘yi-rost formada yuzaga chiqadi.
 
Spazmofiliya  bilan  raxit  kasalligi  orasida  ma’lum  bir 
bog‘liqlik borligi aniqlangan.
 
Spazmofiliyaning  asosiy  klinik  ko‘rinishlari  spazm  bilan 
talvasalarga  kalsiyning  sezilarli  darajada  yetishmay  qolishi  va 
buning  natijasida  nerv  oxirlarida  qo‘zg‘aluvchanlikning 
kuchayib ketishi sabab bo‘ladi.
 
Spazmofiliya  yilning  har  qanday  faslida  kuzatiladi,  biroq 
ayniqsa,  kunlar  bulut  bo‘lib  turgan  mahalda  birdan  ochilib, 
quyosh chiqib ketadigan ilk bahor kunlarida hammadan ko‘ra 
ko‘proq uchraydi.
 
Quyidagi holatlar spazmofiliya hurujlarining tutishiga sabab 
bo‘lishi mumkin:
 
1.  Harorat  ko‘tarilishi  bilan  o‘tayotgan  qanday  bo‘lmasin 
biror kasallik;
 
2. Me’da-ichak kasalliklari vaqtida tez-tez qusish;
 
3. Bolaning birdaniga qattiq yig‘lab bezovtalanishi;
 
4. Qattiq qo‘rqish yoki hayajonlanish;
 
5. Turli tibbiy muolajalar o‘tkazish va boshqalar.
 
Klinikasi.  Kasallik  yuqorida  ta’kidlanganidek,  ikki  xil 
formada kechadi.
 
Ro‘y-rost spazmofiliya uchta klinik formada: laringospazm, 
karpopedal spazmlar va eklampsiya formalarida yuzaga chiqadi.
 
Spazmofiliyaning  eng  ko‘p  uchraydigan  formasi  laringo-
spazm, ya’ni ovoz tirqishining torayib qolishi bo‘lib, bola tinch 
turgan  mahalda  yoki  qanday  bo‘lmasin  biron-bir  yuqorida 
keltirilgan sabablar natijasida to‘satdan nafas olishi qiyinlashadi, 
nafas  vaqtida  o‘ziga  xos  xirillash  eshitiladi,  ovoz  tirqishi 

---

 
120 
yumilib,  bolaning  yuzida  qo‘rquv  ifodasi  paydo  bo‘ladi,  u 
og‘zini  ochib, 
«havo  olmoqchi  bo‘ladi»,  badanining  terisi 
ko‘karib,  yuzi  bilan  gavdasi  muzdek  ter  bilan  qoplanadi.  Bir 
necha soniyadan keyin bola shovqin bilan nafas oladi va nafasi 
asta-sekin asliga qaytadi. Bunday xurujlar kun davomida takror-
takror tutib turishi ham mumkin.
 
Aksariyat  bolalarda  laringospazm  izsiz  o‘tib  ketishi,  lekin 
nafas  uzoq  to‘xtab  qolgan  hollarda  bola  o‘lib  qolishi  ham 
mumkin.
 
Spazmofiliyaning  ikkinchi,  nisbatan  kamroq  uchraydigan 
formasi  -karpopedal  spazmlar,  ya’ni  qo‘l-oyoq  muskullari, 
ayniqsa, panja muskullarining tonik qisqarib turishi bo‘lib, xuruj 
tutgan  vaqtda  bola  g‘alati  ko‘rinishga  kirib  qoladi:  yelkalari 
gavdasiga  taqalib,  qo‘llari  tirsak  bo‘gimlaridan  bukilgan, 
panjalari  pastga  tushirilgan,  go‘yoki 
«akusher  qo‘li»  holatini 
olgan  bo‘ladi.  Biroq  ko‘pincha  boshqa  barmoqlar  ham  kaftga 
taqalgan holda turadi, shunga ko‘ra qo‘l panjasi musht holatida 
tugilgan bo‘ladi.
 
Oyoq muskullari ham qo‘llarga o‘xshab chanoq- son va tizza 
bo‘g‘imlarida,  ko‘pincha  bukilgan,  oyoq  barmoqlari  va  oyoq 
panjasining butun gumbazi oyoq tagiga qarab keskin bukilgan 
holatda bo‘ladi, shunga ko‘ra oyoq tagining terisi burmalar hosil 
qiladi.  Qo‘1-oyoqlar  muskullarining  bunday  qisqarishlari  bir 
necha soatdan bir necha kungacha davom etishi va takrorlanib 
turishi mumkin.
 
Hammadan kam uchraydigan, ammo eng xatarli bo‘ladigan 
spazmofiliyaning og‘ir formasi eklampsiya bo‘lib, bunda butun 
tanadagi  ko‘ndalang  targ‘il  va  silliq  muskullarga  tarqaladigan 
kloniko-tonik talvasalar kuzatiladi.
 
Tonik va klonik talvasalar yakka hamda aralash holda ham 
paydo bo‘lishi yoki ketma-ket tutib turadigan bo‘lishi mumkin.
 
Klonik talvasalar hayotining birinchi yilini yashab kelayotgan 
bolalarda  ko‘proq  kuzatilsa,  yoshidan  oshgan  bolalarda  esa 
ko‘proq tonik talvasalar kuzatiladi.
 
Latent  yoki  yashirin  spazmofiliya  ro‘yi-rost  formasiga 
qaraganda  bolalarda  ancha  ko‘proq  uchraydi  va  quyidagi 
d
оimiy simptomlari bilan namoyon bo‘ladi:
 
1.  Xvostek  simptomi  –  fossa  canina  (yonoq  ravog‘i  bilan 
og‘iz  burchagi  o‘rtasi)  ga  barmoq  bilan  ohista  tukillatib  urib 

---

 
121 
ko‘rilgan  zahoti  tegishli  tomondagi  og‘iz,  burun  yoki  ko‘z 
qovog‘i  muskullarining  qisqarishi  yoki  tortishib  qolishi 
kuzatiladi.
 
2. Lustningperonial simptomi – bola yig‘lab turgani sababli 
simptomini aniqlash mumkin bo‘lmagan mahalda qo‘llaniladi: 
n.perineus nervini ta’sirlab ko‘rish uchun kichik boldir suyagi 
boshchasining  orqasi  va  sal  pastiga  bolg‘acha  bilan  urib 
ko‘riladi. 
Аyni vаqtdа bоlаning bоldirini chаp qo‘l bilаn ushlab, 
oyoq  panjasi  erkin  osilib  turadigan  holda  tutilsa,  bola  oyoq 
panjasini  dorzal  tomoniga  bukib,  sal  tashqari  tomonga 
uzoqlashtiradi.
 
3.  Trusso  simptomi  –  latent  spazmofiliyaning  periferik 
asablar  mexanik  qo‘zg‘aluvchanligi  kuchayishidan  paydo 
bo‘ladigan  simptomlari  jumlasiga  kiradi  va  bolaning  yelkasi 
tomir-asab dastasiga jgut, manjetka yoki shunchaki barmoqlar 
bilan  bir  necha  daqiqa  bosib  turiladigan  bo‘lsa,  qo‘lining 
panjasi,  muskullari  tortishib,  qisqarib  qolishi  tufayli 
«akusher 
qo‘li
»  holatini  oladi.  Ushbu  simptom  Xvostek  simptomi  kabi 
doim ham kuzatilavermaydi.
 
Spazmofiliyaning yuqorida tasvirlab o‘tilgan ko‘rinishlari bir-
biri bilan har xil tarzda qo‘shilgan holda uchraydi, vaqtida oldi 
olinmasa va tegishli davo choralari ko‘rilmasa, retsidivlanishi, 
ya’ni qaytalanishi mumkin.
 
Asoratlari.  Spazmofiliya  vaqtida  aniqlanmasa  va  tegishli 
davolash o‘tkazilmasa, uzoq davom etgan laringospazmdan va 
ayniqsa,  eklampsiya  xurujlaridan  so‘ng  bola  o‘lib  qolishi, 
miyada  turg‘un  o‘choqlar  paydo  bo‘lishi,  raxit  bilan  birga 
kechishida  nafas  organlarining  kasalliklari  avj  olib  ketishi 
xavfini tug‘diradi.
 
Oqibatlari.  Vaqtida  aniqlash  va  ko‘riladigan  keskin  chora-
tadbirlar  spazmofiliya  xurujlarining  kamayishi,  batamom 
yo‘qolishi  va  izsiz  tuzalib  ketishiga  olib  keladi.  Aksariyat 
hollarda  bolalar  2  yoshdan  oshgandan  so‘ng  ovqatlanishdagi 
kamchiliklarning keskin kamayishi va kalsiyga bo‘lgan ehtiyoj-
ning qondirilishi natijasida kasallik kamroq uchraydigan bo‘lib 
qoladi.