М. Ф. Хакимова н. Х. Лутфуллаева

 
1.3. Меҳнат ва касбий тайѐргарлик ғояларини ривожланиши
 
Педагогиканинг узоқ йиллар ва бир неча авлодлар тажрибасида йиғилган 
маълумотларни инсоният тарихи ҳамма жабҳаларида авлодларни ўқитиш ва 
малакавий педагогик билимлар бериш дунѐ тарихида ўзининг алоҳида ўрнига 
эга. Масалан, ўрта аср шарқ мутаффакирлари ўз асарларида ѐшларни касбий 
меҳнат таълими ва тарбиясига жуда катта аҳамият берганлар. Улар касб-ҳунар 
таълимига таълим тарбиянинг зарурий таркибий қисми сифатида ѐндашганлар 
ва уни ақлий, жисмоний ва маънавий тарбия билан бирга олиб бориш зарур, деб 
ҳисоблаганлар. Улар ўз асарларида ўз фарзандларини меҳнатга нисбатан 
нафрат руҳи билан тарбия қилувчи одамларни қаттиқ танқид остига олганлар, 
бу руҳий қашшоқлашишга ва маънавий ибтидоси меҳнат жараѐнида пайдо 
бўлади, деб огоҳлантирганлар. Уларнинг асарларида меҳнатга инсон ҳаѐтининг 
моддий ва маънавий негизи, инсон бахтининг манбаси сифатида қаралади. 
Ўрта аср Шарқининг буюк истеъдоди 
Ибн Сино
ўзининг машҳур 
―Дастуриламал ва насиҳатларида‖ шундай деб фикр юритади- инсон ўзини 
инсон деб ҳисобламасдан аввал, нима туфайли уни инсон деб аташларини 
англаб етмоғи лозим. 
Форобий
эса шундай деб фикр юритади-
инсоннинг 
ҳунармандчиликка ва санъатга бўлган қобилияти туғма, табиий эмас деб 
ҳисоблаган. 
Довонийнинг “Жалол этикаси” асарида ҳам қуйидаги панд насиҳатни 
учратиш мумкин:
―Бир инсон ҳар турдаги ҳунар билан шуғулланмаслиги керак, 
чунки бу табиатга зиддир, бу инсон ҳеч қачон ижобий натижага эришмайди, 
чунки ҳар бир ҳунар зарур диққат ва вақтни талаб қилади‖.
Марказий Осиѐда ўрта аср даврларида ҳунармандчилик уюшмаларининг 
таркибий тузилмаси қуйидагича бўлган: ҳунармандчилик уюшмасининг 
раҳбари 
бобо
деб аталиб, у ўзида авлоди пирни, яъни ҳунар ҳомийсини хислат 
ва фазилатларини мужассамлаштирган. Бобо устахона кенгашида бошчилик 
қилган, шогирдларнинг устачиликка бағишланган барча тадбирларни ўтказган. 
Уста оиласига ташқаридан бирор кимсанинг кириб келиши ҳам бобонинг фикр- 
мулоҳазалари ва кўрсатмалари остида бўлган. 
Йирик устахоналарда бобонинг ѐрдамчилари –