М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

— ы
“1И—
fci
та
Мят*
n
U4i
m
1Я
CI
im
J
h
*
40
W
1 w 1
«
T « 1 . :
Qum 
I * ,.1 Qumli • 'rtach i ley
.t S g Loyli qum 
f y .- f t -QuinU o g lr ley 
U - T l Bilchlq 
^ ^ 5 Og'lr balchiq 
BC'Aj Qum quyq«il 
* Ttrklbl biallg u i grurrt n tn u n u l
“ Buiilm njBi t n i M e n n t nam urm i
8.6-rasm. Geoligik qirqim
122

---

II -Q ISM
9 b o b . Z A M IN VA P O Y D E V O R L O Y IH A L A S H A S O S L A R I
9.1. U m um iy m a ’lu m o tla r
Zamin v a poydevorlam i loyihalashda nazarda tutilgan asosiy m aqsad ulam ing 
turini (ya’ni,tabiiy yoki su n ’iy zamin) tanlashdan va poydevom ing o 'lcham larini 
(chuqurligi, tag yuzasi, shakli va hokazo) belgilashdan iborat.
Undan tashqari bino va inshootlam ing m ustahkam ligi, tu rg'unligi va uzoq 
m uddat uzluksiz ishlashini ta ’m inlash m aqsadida ulam ing c h o 'k ish m iqdorini va bir 
necha poydevor orasidagi ch o 'k ish lar farqini aniqlash ham m uhim ishlardan biri 
hisoblanadi.
H ar bir loyihalanayotgan bino va inshootdan zam inga uzatiladigan hisobiy 
bosim uning ta ’siridan yuzaga keluvchi m utlaq ch o 'k ish g a va poydevorlar orasidagi 
c h o 'k ish farqiga b o g 'liq bo'ladi. B ular esa, um um iy holda, qurilish m aydonining 
m uhandis-geologik va gidrogeologik shart-sharoitlari, 
inshootdan 
zam inga 
tushadigan yuk m iqdori, grunt qatlam ilarining fizik-m exanik hossalari, ham da bino 
va inshootlam ing turli ch o 'k ish lam i qabul qilish xususiyatlari bilan belgilanadi.
Hozirgi vaqtda zam in va poydevorlar loyihlashda grunt, poydevor va inshoot 
qurilm alarini birgalikda ishlashini ta ’m inlash m asalasi m uhim o ’rin lutadi.
Shuning uchun bunday m uam m olam i yechim ida ikki asosiy 
masala 
k o ’ndalang turadi: birinchisi inshootning m ustahqam ligi va turg'unligini t a ’m inlash, 
ikkinchisi esa ashyolar sarfi, ish hajm i va ulam ing tannarxi nuqtai nazaridan 
iqtisodiy sam arador nushani tanlashdan iborat.
Shuning uchun zam in va poydevorlar loyihasi b ir necha nushada hal etiladi va 
ulardan texnik-iqlisodiy jihatdan m aqsadga m uvofig'i tanlab olinadi.
Z am inlam ing 
deform atsiyaga 
hisoblashda 
poydevor 
tuzilm asini 
arzonlashtiradigan birdan-bir 
y o 'l 
zam inning yuk 
k o 'tarish qobiliyatini to 'la
hisobga olishdir. B uning uchun 
bino va inshoot zam iniga ta ’sir etuvchi yuqori 
bosim m iqdorini nazarda tutish lozim . U shbu m iqdor inshoot uchun y o 'l qo'yish 
m um kin b o 'lg an deform atsiyaning m iqdorigagina b o g 'liq b o 'lm ay , balki zam inning 
o'lcham lari, grunt qatlam larining turlari va ulam ing fizik-m exanik hossalariga ham 
b o g 'liq .
9.2. P o y d ev o r loyihasi u c h u n z a r u r a s h y o la r
Inshoot zamini va poydevorini loyihalashdan avval qurilish m aydonida 
o 'tk azilg an m uxandis-geologik va gidrogeologik izlanuvlar natijasi b o ’yicha 
qurilish pasporti tuziladi.