М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

reologik
(yunoncha „oqim " m a ’nosida) xususiyati bilan bogMiq.
Loyli gruntlam ing reologik xususiyatini o ‘rganish o ‘tgan asm ing 20-yillaridan 
boshlangan (B ingam Y E., 1922 y.; Puzirevskiy N. P., 1934 y.; R ey sn erM ., 1943 y. v.
b.), keyinchalik M aslov N. N ., Sitovich N. A., G oldshteyn M. N., T er.-Stepanyan G.
I., Vyalov S. S, M eschan S. R., Zaretskiy YU. K. va boshqalar davom ettirganlar.
0 ‘zbekistonda gruntlar reologiyasi xususiyatini zam in va poydevorlar hisobida 
qoMlash m asalasi bilan prof. Shirinqulov T.SH . shug’ullangan. Hozirgi vaqtda ushbu 
m uam m o ustida prof. R asulov H .Z.va 
N orboyev S.M. Iar ilmiy izlanuv olib 
borm oqdalar.
Loyli gruntlarga xos boMgan m azkur holat ulam ing o 'ta m ayda zarralari 
atrofida joylashgan qobiqlar tarkibidagi suvning xususiyatlari bilan b o g'liqdir. 
M a’lumki, suv zarra sirtiga yaqin jo y d a yum shoq, undan biroz uzoqlashuvi bilan 
qattiq-yum shoq holatni egallaydi. U ning bu holatdagi yopishqoqlik xususiyati 
elektrolitlar m ajm uasi m iqdori va tabiati bilan b o g 'liq . R eologik holat loylam ing 
yum shoq b o g 'lan ish kuchi (c„.) bilan b o g 'liq b o 'lib , ulam ing u yoki bu 
zarralar 
atrofida to 'p lan ish id a nam oyon boMadi. Bu esa grunt tarkibidagi o 'ta kichik b o 'lak d a 
b o g 'lan ish lar uzilib, shu jo y n i o 'zid a siljish yuzaga keladi degan so 'z. N atijada zam in 
loylarida uzluksiz davom etuvchi bunday siljishlar inshoot m ustahkam ligini 
kam aytirib, tu rg 'u n lig i buzilish bilan yakunlanadi. Shuning uchun ham bino va 
inshootni loyihalash jaray o n id a loyli gruntlarda kechadigan davom iy siljish holatini 
hisobga olish lozim. Bunday m asalalam i hal etish gruntdagi davomiy siljish holatini 
yuzaga kelishi, uning qanday tezlik bilan kechishi va nihoyat, zam in tu rg 'u n lig i 
buzilishini oldindan aniqlash bilan b o g 'liq ..
Loyli gruntlarda davomiy siljish holatini
vujudga kelishi m a’lum sharoitlarda 
yuzaga kelib, asosan, siljituvchi zo 'riq ish bilan b o g 'liq . Shu m aqsadda loyli 
gruntning siljishga qarshi m ustahkam lik ifodasini tahlil etamiz:
Ushbu ifoda yordam ida davom iy siljishga m onand b o'lgan chegaralam i 
quyidagicha izohlash m um kin. Agar:
»