М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

tajribaxona sharoitida tekshiriladi. Ammo poydevor osti gruntlaridan namuna 
olish, yoki ularni joyida tekshirishga hamma vaqt ham imkoniyat 
bo'lavermaydi. Shuning uchun amaliy hisoblash ishlarini bajarishda inshoot 
ostida zichlangan gruntlar hisobiy bosimini 30 - 40% ga ko'paytirish tavsiya 
etiladi. Lekin bunday tahminiy tavsiyalar inshoot va uning poydevori shart- 
sharoitini, saqlanganlik darajasini to'la-to'kis hisobga olmasligi ma’lum. 
Buning uchun binoning barcha qurilmalarini sinchiklab ko'zdan kcchirish 
lozim
Agar ularda yoriqlar yoki boshqa zararlangan qismlar paydo bo'lgan 
bo'lsa, masalani birmuncha murakkablashuvi ayon.
Binoning barcha qurilmalari yahshi saqlangan bo'lib, uni qo'shimcha 
yuklash lozim bo'lsa, yangidan hosil bo'luvchi yukni nazarda tutib zamin 
gruntlarini qaytadan cho'kishga hisoblab ko'rish kerak. Hosil bo'lgan natija
218

---

zaminning ruxsat etiladigan bosimi miqdorini 20 - 30% ni tashkil etsagina 
ijobiy natijaga crishilgan hisoblanadi. Aks holda qo'shimcha tadbirlar 
belgilash taqazo etiladi.
P o y d e v o r a s h y o s in in g
yemirilishi asosan sizot suvlarining salbiy ta’siri 
natijasida ro‘y beradi. Bunda poydevor tarkibidagi betonning, yoki yirik toshlar 
orasidagi qorishmaning sifati pasayib, poydevor o'z vazifasini bajara olmaydi 
va zaminda cho'kishlar yuz beradi. B a’zi sharoitlarda poydevor tarkibidagi 
temir o'zakning zanglashi va chirishi kuzatiladi. Bunday noxush holat 
poydevoming egilishga ishlashiga ta’sir etib, uning tag yuzasi maydonini 
kamayishga, natijada esa zaminning qo'shimcha cho'kishiga olib keladi.
Zamin gruntlarining mustahkamlik ko'rsatkichlarini kamayishi, aksariyat