M e t r o L o g I y a V a s t a n d a r t L a s h t I r I s h


 Bosim haqida nimalarni bilasiz?



Download 2,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/86
Sana12.04.2022
Hajmi2,06 Mb.
#546766
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   86
Bog'liq
Mahkamov S .М.Metrologiya va standartlashtirish asoslari

1. Bosim haqida nimalarni bilasiz?
2. Gidrostatik bosim nima?
3. Bosim o'lchash asboblariga nimalar kiradi?
4. Naychali manometrlaming ishlash prinsipini gapirib bering.
5. Silfonli manometrlaming ishlash prinsipini gapirib bering.
6
. Membranali manometrlaming ishlash prinsipini gapirib bering.
62


4-bob. MODDA MIQDORI VA SARFINI 0 ‘LCHASH
4.1. Asosiy m a’lum otlar
M od da m iqd orin i o'lch ay d ig an asboblar sch y o tch ik lar deb 
ataladi. Schyotchiklar o'zlaridan o 'tg an m odda m iqdorini istalgan 
v aq t (sut. oy. va h .k.) m o baynida o'lch ay di. U n in g m iq d o ri 
schyotchik ko'rsatkichlari farqi bilan aniqlanadi. M odda m iqdori 
h a jm (litr, m 3) yoki m assa (kg, t.) b irlik larid a ifo d alan ad i. 
Schyotchiklar bevosita o'lchash asboblari bo'lib, u lam in g shkalasi 
b o 'y ic h a olingan k o 'rsa tk ic h lar q o 'sh im c h a h iso b lash n i talab
qilm aydi.
S arf o 'lc h a sh u c h u n ish latilad ig an asboblar s a rf o 'lc h a ­
gichlar deb ataladi. M od daning berilgan kanal kesim i o rq ali v aq t 
biriigi ichida o'tgan m iqdori m odda sarfi deyiladi. S arf o'lchaydigan 
asboblar oniy sarfni o 'lch ay d i v a texnologik rejim lar (ay n iq sa _ 
u zluksiz ja ra y o n lard a) ishining b arq aro rlig in i n a z o ra t qilish, 
texnologik jaray on n ing o 'tish in i h a r b ir o n d a av to m atik ravishda 
ro stla sh va ish rejim d a berilg an y o 'n a lish d a sozlash im k o n in i 
beradi.
M oddaning hajm iy sarifi / / s, m 3/s , m 3/s o a t, m assa sarifi esa 
kg/s, kg/soat, t/s o a t va h.k. ifodalanadi. A sboblar sch yotchiklar 
(in d ik ato rla r) b ilan ta m in lan ish i m u m k in , u n d a b u asb o b lar 
schyotchikli sarf o'lch ag ich lar deyiladi. Bunday asboblar m o d d a 
sarfi va m iqdorini o'lchashga im kon beradi.
S anoatda keng tarqalgan schyotchiklar va sarf o 'lch a g ich la r 
ishlash prinsipi va tuzilishlariga k o 'ra b ir q a n c h a g u ruh larg a 
b o 'lin ad i (ГО С Т 15528-70).
Suyuqlik va gazlam ing m iqdorini o'lchaydigan schyotchiklar 
quyidagi asosiy guruhlarga ajratiladi:
1) hajm schyotchiklari; 2) tezlik schyotchiklari; 3) vazn 
schyotchiklari.
63


Ishlab chiq arishd a suyuqlik, bug' va gazlam ing sarfini 
o'lchaydigan asboblarning quyidagi turlaridan foydalaniladi:
1) 
bosim farqlari o'zgaruvchan sarf o'lchagichlar; 2) bosim 
farq lari o 'z g a rm a s s a rf o 'lc h a g ic h la r; 3) te z lik , b o sim s a rf 
o 'lc h a g ic h la r; 4) o 'z g a ru v c h a n sath li s a rf o 'lc h a g ic h la r; 5) 
induksion sarf o'lchagichlar; 6) ultratovush sarf o'lchagichlar; 
7) kalorim etrik (issiqlik) sarf o'lchagichlar; 8) ionizatsion sarf 
o'lchagichlar.
O 'lchanayotgan m oddaning turiga k o 'ra sarf o'lchagichlar suv, 
m azut, b u g ', gaz va h.k. o'lchagichlarga bo'linadi.
S uyuqlik va gaz m iq d o rla rin i o 'lc h a sh g a m o 'lja lla n g a n
schyotchiklar o'zlarinin g ishlash prinsiplariga k o 'ra hajm , tezlik 
va v azn sch y o tch ik larig a b o 'lin a d i. K o 'p ro q h ajm va tezlik 
s c h y o tc h ik la ri ish la tila d i. G a z m iq d o rin i o 'lc h a s h d a h ajm
schyotchiklaridan foydalaniladi.
V aqt oralig'i 
t —t2
dagi oqim , m assa va energiya yig'indisini 
ko'rsatuvchi o'lchash asbobi schyotchik deb ataladi. Schyotchiklar 
o 'z funksiyasini quyidagi form ulaga m uvofiq bajaradi:
bu yerda 
Q —
vaqt oralig'ida sarflanadigan m o d d a m iqdori; vaqt 
biriigi ichida m odda yoki energiya sarfi.
H ajm schyotchiklari m o d d a m iqdorini hajm b o 'y ich a, tezlik 
schyotchiklari esa oqim tezligi bo'yicha o'lchaydi. Ikkala schyotchik 
h am m oddaning asbob ishlab turgan vaqtda u n d a o 'tg a n um um iy 
m iqdorini ko'rsatadi. M a ’lum vaqt oralig'idagi m o d d a m iqdorini 
a n iq la sh u c h u n o lin g a n d av rn in g b o s h la n ish i v a o x irid ag i 
schyotchik ko'rsatk ich in i belgilash kerak. S ch yo tch ik k o 'rsa t- 
k ic h la rin in g farqi shu davr ic h id a asb o b d an o 'tg a n m o d d a
m iqdoriga teng bo'ladi.
4.2. Suyuqlik va gazlar miqdorini o 'lchash

Download 2,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   86




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish