M e t r o L o g I y a V a s t a n d a r t L a s h t I r I s h

Т . Г e t/n
,
bunda 
t
— asbobning beto'xtov ishlash vaqti, 
n —
rad etish soni.
Beto'xtov ishlash ehtimoliyoti deb, m a’lum 
T
vaqt davomida 
asbob uzluksiz ishlaganda bitta ham rad etish bo'lmaganligiga aytiladi. 
Beto'xtov ishlash vaqti asbob puxtaligining ko'rsatkichlaridan biridir.
Kafolat muddati deb tayyorlovchi zavod o'z mahsulotini, 
asbobni ishlatish qoidalariga rioya qilgan holda to'g'ri ishlashiga kafillik 
bergan vaqtga aytiladi. Masalan, M266M mikroampermetr uchun 
korxona 36 oy ichida asbobni ta’mirlash va tekinga almashtirib berishini 
o'z bo'yniga oladi, E 378 chastotometr uchun kafolat muddati 1 
yil.
18

---

1.5. Bir qiymatli (bir marotabali) va ko‘p qiymatli
(ko‘p marotabali) o'lchov ishlari
O'lchov ishlarida ko‘p qismi bir marotaba bajarish bilan 
kifoyalanadigan ishlar mavjud. Masalan, savdo ishlarida hamda 
ishlab chiqarishning ko'pgina sohalarida o'lchov ishlari bir martta 
olib boriladi va olingan natijalar yetarli aniqlikda deb hisoblanadi. 
Bir marotabali o'lchov ishlarining metrologik tahlili ularning ikkita 
asosiy xususiyati borligini bildiradi:
— juda ko'p olinishi mumkin bo'lgan natijalardan faqat 
bittasigina olinadi;
— bitta to'g'ri natijani olish ehtimoli asosan shu kattaliklardan 
tuzilgan funksiyaning yagonalik ehtimolini tashkil etadi.
Bir marotabali o'lchov ishlarini olib borish jarayoni davomida 
uning fizik mohiyati o'rganiladi va modeli aniqlanadi. Shu bilan 
biiga unga ta’sir qiluvchi omillar ham hisobga olib boriladi va ishning 
borishiga tashqi ta’sir qiluvchi nmiibminp; 
Vamayti«a».
boriladi----------------
O'lchov asbobining aniqlik darajasi ustida gap borayotgan 
bo'lsa, u holda shu o'lchov asbobining ko'rsatgichlariga qo'llanilishi 
shart bo'lgan tuzatishlar hisobga olinishi lozim. Tuzatish kiritish, 
yuqorida aytilgandek, ko'pincha bir marotabali o'lchov ishlarida 
amalga oshiriladi, faqat bu ish o'lchov ishlari oxiriga yetganda 
amalga oshiriladi. Bu holda tashqaridan ta’sir etuvchi barcha omillar, 
jumladan o'lchov asbobining xususiyatlari ham hisobga olingan 
bo'lishi shart.
Agar olinishi kerak bo'lgan natija juda yuqori darajadagi 
aniqlikni talab qilsa, u holda ko'p marotabali o'lchov ishlari amalga 
oshiriladi. Bunday o'lchov ishlari asosan davlat metrologiya xizmati 
hodimlari tomonidan, shuningdek juda nozik ilmiy-tadqiqot ishlari 
o'tkazilayotganda amalga oshiriladi. K o'p marotabali o'lchov 
ishlarining metrologik tahlili shuni ko'rsatadiki, ko'p marotabali 
o'lchashda katta hajmda aposterior ehtimoli to'g'risida axborotga 
ega bo'linadi. Chunonchi biror ilmiy tajriba, aytaylik, o 'n marotaba 
o'tkazildi. Shu o'n marotaba ichida 5 ta bir xil natija, 5 ta ikkinchi
19

---

xil natija olindi. Endi shu olingan natijalardan qaysi biri to'g'ri 
olinganligini bilish uchun 
11
- tajriba o'lchov ishlari o'tkaziladi va 
shu olingan natijaga qarab ilmiy tajriba natijasi olinadi. Boshqacha 
qilib aytganda,