М е ҳ н а т т а ъ л и м и ў Қ и т и ш м е т о д и к а с и


Укувчилар мехнат бирлашмаларининг тарбиявий имкониятларини амалга



Download 8,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/103
Sana05.07.2022
Hajmi8,59 Mb.
#740343
TuriУчебное пособие
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   103
Bog'liq
Mexnat ta’limi metodikasi

Укувчилар мехнат бирлашмаларининг тарбиявий имкониятларини амалга
о ш и р и ш н и н г 
асосий шартлари. 
Ишлаб 
чикариш 
жамоаси 
ва 
унинг 
жамоатчилик ташкилотлари билан хақиқий алокани таъминлаш; ўқувчиларнинг ёш 
ва шахсини, хусусиятларини хамда улар мехнати ва ижтимоий мухитнинг 
хусусиятларини 
хисобга 
олган 
холда 
уларни 
мехнатда 
тарбиялашда 
табакалаштирилган ёндошувни кўллаш; кар бир ўкувчининг мекнат ва ижтимоий 
фаолиятдаги ўрнини жамоанинг таъсири ва шахсий жамоатчилик топшириклари 
асосида фаоллаштириш; мехнат бирлашмаси мактабдаги ўкув фаолиятининг 
мактабдаги умумий ўқув тарбия, жараёни билан богликлнгидан иборат. Мехнат 
бирлашмалари раҳбарларни тайёрлашда мехнат тарбияси вазифаларини хал килиш ва 
укувчилар шахсининг шакллантиришда узвийликни таъминлашга алохида эътибор 
бериш 
талаб 
килинади. 
Ушбу 
шартларга 
риоя 
килинган 
холда 
мехнат 
бирлашмасининг фаолияти мактаб ўкув тарбия жараёнинг табиий бўлагига, ёш 
авлоднинг мехнат таълими барча тизимининг таркибий кисмга айланиб ўсиб 
келаётган авлоднинг ижтимоий ва касбий жихатидан ўз-ўзини тиклашига, ижтимоий- 
сиёсий билимларининг эътиқодга айланишга ёрдам беради.


Укувчиларнинг 
ишлаб 
чиқариш 
мехнатини 
ташкил 
килишда 
хўжалик 
хисобининг куйидаги принципларидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ:
1. Жорий хўжалик мустақиллигининг марказлаштирилган рахбарлик билан 
биргаликда олиб борилиши. Бу принцип таянч корхона «хужалик» томонидан ишлаб 
чиқарншнинг 
моддий 
асоси 
ва 
хўжалик 
ҳисобидаги 
топшириклар 
билан 
таъминланган \о л д а укувчиларнинг ишлаб чиқариш меҳнатини уларнинг ўэлари 
томонидан бошқариш билан ифодаланади.
2. Ишлаб чиқаришнинг ўзини-ўзи таъминлаши 
ва 
рентабеллиги. Бу 
принципнинг 
ўкувчилар ишлаб чикариш мехнатидаги мохияти кагьий тежамкорлик 
тартибини жорий килиш, ишлаб чикариш учун харажатларни камайтириш, фойдани 
кўпайткришдан иборат.
3. Мехнатнинг унумли натижаларида кўшилган шахсий хиссага мувофиқ ҳақ 
тўлашдан 
иборат моддий манфаатдорлик. Иш хакини таксим килишда мехдатда 
иштирок коэффициентини хисобга олган холда охирги натижа учун как, тўлаш 
принципидан фойдаланиш.
4. Мактаб 
ишлаб 
чикаришига 
маълум 
моддий 
техника 
воситаларини 
ажратиб бериш йўли билан эришиладиган моддий жавобгарлик ва ўқувчиларни 
улардан тугри фойдаланиш ва сақлашга ўргатиш.
5. Пул билан назорат. Бу принцип укувчилар ишлаб чикариш мехнатинн уларга 
уз мехнатларига ва жамоа мехнатини 
натижалари 
учун 
масъулиятни юклаш, 
меҳнат ва технология интизомини, ишларнинг ўз вакггида ва сифатли бажарилишини
таъминлаш йўли билан амалга оширилади.
Укувчилар мехнатииинг педагогик самарадорлиги унинг педагогик максадларига 
эришгандагинннг кўрсаткичи сифатида икки асосий мезон ижтимоий-педагогик ва 
иктисодий-педагогик жихатидан бахоланади. 
Ижтимоий педагогик мезоннинг 
кўрсаткичлари қуйидагилар бўлиши мумкин: политехник, умуммеҳнат ва касбий 
билим, ўкув, кўникмаларнинг шаклланганлиги; мехнатга иғсгисодий муносабат ва 
ташаббускорлик, 
жамоада ишлаш кўникмаси, ёрдам бериш ва ёрдам олиш, ўз 
меҳнати 
ва 
бошка 
одамлар 
мехнати 
натижаларнга 
хурмат билан 
караш; 
ўқувчиларнинг ўз-ўзини бошқарувини ривожлантириш ва унинг ишлаб чикариш 
мехнати 
мазмунига 
ва уни ташкил 
килиниши сезиларли таъсири: 
касбий


қизикишларининг шаклланганлиги, моддий ишлаб чикаришда мехнатга ижодий 
ёндошув.
Иктисодий-педагогик мезон кўрсаткичлари қуйидагилардан иборат: мехнат 
топширикларини белгиланган вакт меъёрларини (маҳсулот тайёрлашнинг) бажариш; 
мах.сулотнинг юкори сифати мехнат ва технология интизомига риоя қилиш; 
мехнатнинг иқтисодий кўрсаткичларини оширадиган рационалиэаторлик фаолиятида 
катнашиш; мехнат буюмлари ва воситаларига тежамли муносабатда бўлиш, мехнатни 
илмий ташкил килиш талаблари ва усулларига ва мехнат маданнятига риоя килиш 
мехнатни 
режалаштириш 
меъёрлаштириш, 
назорат 
килиш, 
хисобга 
олиш 
натижаларини тахлил килиш. унинг самарадорлигини ошириш йўлларини излаш 
бўйича иқгисодий фаолиятда катнашиш.
Ў қ ув чи лар 
м ехн ат тай ёр гар л и ги д а иктисодий тя ъ л и м . Иқгисодиётни 
интенсивлаштириш, илмий техника тараккиётида иштирок этиш мехнат килувчида 
ишлаб чикариш га эгалик килиш сифатларини замонавий иктисодий тафаккурни 
мехнат натижаларини хисоблаш ва тахдил қилиш, қабул қилган қарорларини 
атрофлича асослаш қобилиятларини ривожлантиради. Ш унинг учун иктисодий 
таълимнинг ахамияти бекиёс юкориднр.
Ишлаб чикаришга эгалик килиш кобилиятлари мехнатни бригада шаклларида ва 
хўжалик принципларида (ширкат, жамоа. ижара пудрати. оилавий бригада ва 
бошқалар) ташкил қилинганда энг тўлиқ равишда шаклланади. Шундай шароитларда 
хўжалик юритиш ривожланади ва мехнат жамоаси ишларига апокадорлик хисси 
мустахкамланади, хар бир ишловчининг ишлаб чикариш - иктисодий фаолият 
натижалари учун масъулияти ошади, ўз-ўзини бошкариш ривожланади, ижодий 
имкониятлар усади.
Иктисодиётимизнинг 
келгуси 
муваффакиятлари 
умумтаълим 
мактаблари 
битирувчилари янгича хўжалик юритиш шароитларида мехнат килишга канчалик 
иктисодий тайергарлик кўришларига жуда хам боғлик. Мехнатни ташкил килишнинг 
тараккийпарвар шакллари хўжалик хисоби принципларини жорий килиш хозирча 
ўкувчиларининг мехнат таълими жараёнида зарур даражада \а л этилмаган.
Мактаб педагогик жамоалари, мехнат ўкитувчилари. ишлаб чикариш таълими 
усталарининг 
тажрибалари 
ишонарли 
равишда 
кўрсатадики. 
ўкувчиларнинг 
иктисодий таълими ва тарбияси, бу масалага яхлит (комплекс) ёндошилган холда энг


муваффакнятлл 
даражада 
амалга 
оширилади. 
Бунда 
укувчилар 
иктисодий 
тайёргарлигини фан асосларини ўрганиш жараёнида, мехнат таълимида, ижтимоий 
фойдали ишлаб чикариш мехнатида таянч, корхоналар фаолияти да ва оилада олиб 
бориш кўзда тутилади. Яхлит ёндошув мактаблар жамоалари орасида, таянч 
корхоналар ота-оналар жамоатчилиги орасида мустахкам алоқалар ўрнатишни ўқув- 
тарбия жараёни ҳамма бўғинидаги иктисодий таълим ва тарбия сифатини оширишни 
талаб килади.
Мехнат таълими тизимида ўқувчиларининг иктисодий тайёргарлик умумий 
таълим ва тарбиянинг барча таркибий қисмлари яъни меҳнат, гоявий, сиёсий, ахлокий, 
экологик ва бошкаларнинг узаро богликлигини амалга оширишнинг ўзига хос 
зарурий имкониятидир. Унинг асосида онгли иктисодий фаолият учун билим ва 
ўкувлардан фойдаланиш ётади.
Иктисодий фаолиятнинг максади ижтимоий аҳамиятга эга. Маҳсулотнинг энг 
кўп микдорини энг кам мехнат ва моддий воситалар сарфлаган холда олиш учун 
зарур шароитлар яратишдан иборат. Унинг мазмунига куйидагилар киради:
• бажариладиган 
ишни 
бажариш 
режалаштириш 
зарур материалларни, 
заготовкаларни, 
аебобларни 
хисоб-китоб 
килиш, 
талаб 
килинадиган 
асбоб- 
анжомларни танлаш ва тартибини белгилаш:
• технологик жараёнларнинг бажарилишини назорат килиш;
• ишлаб чикилган махсулотни юкори ва сифати бўйича хисобга олиш ва 
баҳолаш;
• ишда йўл 
кўйилган 
хатоларни техникавий 
иктисодий 
жихатлардан 
тахлил 
килиш, 
моддий 
ва 
мехнат 
сарфини 
камайтириш, 
мехнат 
унумдорлигини 
ошириш йўллари 
ва воситаларида излаш 
ва жамоа билан 
мухокама килиш;
• ишлаб топилган маблагларни мехнатда иштирок коэффициентини хисобга 
олган холда, такснмлаш;
• ишлаб чикариш мехнати ж араёнида тайёрланадиган махсулотлар тан нархини 
хисоблаш уни камайтириш йўларини ва меҳнат ишлаб чикариши рентабеллигини 
ошириш йўлларини излаш.
Иктисодий таълими куйидаги масалалар мажмуини хдл килишга каратилади:
• ўқувчиларни иктисодий билим, ўкув, кўникмалар билан куроллантириш;


• укувчиларни 
хдкиқий 
ишлаб 
чикариш 
муносабатларга 
жалб 
килиш, 
чинакам иктисодий фаолият учун имконият яратиш;
• ташкилий 
ишларни максадга мувофиқ олиб бориш ва вақтдан унумли 
фойдаланиш кўникмаларини хосил килиш;
• мехнат махсулотларнга моддий бойликлар ва атроф-мухитга тежамкорлик 
билан онгли муносабатда бўлишни тарбиялаш;
• эхтиёжларни 
уларни 
кондиришнинг 
иктисодий 
имкониятлари 
билан 
мувофиқлаштириш кўникмасини шакллаштириш;
• жамоада мехнат килиш ва яшаш, умумий мехнатнинг охирги натижалари учун 
жавобгар бўлиш кўникмаларинн тарбиялаш;
• мехнат унумдорлигини ва сифатини оширишни таъминловчи техникавий 
ижодкорликка интилишини ривожлантириш;
• ўқувчиларнинг касбий мўлжаллари мамлакат халқ хўжалиги манфаатларига ва 
эҳтиёжларига мувофиқ бўлишига эришиш;
• иктисодий мустакил ўкишнинг, иктисодий адабнётлардан, справочниклар, 
хужжатлардан фойдаланишнинг дастлабки кўникмаларини шакллантириш;
• иқтисодий 
ахамиятга эга шахсий сифатлар'. 
саромжонлик, тежамкорлик, 
хисобдонлик, масъулият, 
тартиблилик, интизом, тадбиркорлик ва 
бошкаларни 
тарбиялаш.
Иктисодий таълимни амалга оширишда тормозловчи таъснрларни енгиб ўтиш 
зарур. Шу максадда укувчилар ишлаб чиқариш таълимининг ташкил қилишда фақат 
катталар иштирок килгандан воз кечиш лозим. Мехнатни режалаштириш, меъёрлаш, 
хисобга олиш, назорат килишга самарадорликни ошириш имкониятларни излашга, 
корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, буюртмалари бўйича укувчиларнинг ишлаб 
чикариш мехнатига хак гўлашга, бунда асоссиз тенг таксим килишга пўл қўймаган 
холда, ўқувчиларнинг ўзларини мунтазам жалб қилиш, ўқувчиларда молпараетликни, 
шахсий манфаатлар кетидан қувишни тарбиялайдиган ишларни бартараф килиш, 
мехнат таълимини иктисодий 
билим 
ва 
ўқувларга 
таянган 
холда 
амалга 
ошириш 
ва 
уларни ўқувчилар мехнатини такомиллаштириш учун фойдаланиш 
лозим.

Download 8,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   103




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish