|
1.3. Буюк мутафакирларнинг мехнат таълими ва тарбиясига оид фикрлари
Узбек халқининг кўп асрлик тарихидан маълумки, халк амалий безак санъати ва
хунармандчилиги бой ва ранг-баранг холатларда маданий меросимизнинг энг ажойиб
оммавий қисмини ташкил қилиб келмоада.
Бундай камолот ва тараккиёт боскичлари хакида фикр юритадиган бўлсак, узбек
амалий санъати ва хунармандчилик турларининг шох илдизлари инсониятнинг
болалнги, яъни ибтидоий; жамиятга бориб тақалишини гувохи бўламнз.
Бадиий идрок қобиляти кишиларда оламни. ундаги мавжудодлар нарсалар ва
воқеа
ходисаларни.
аторф
мухитдаги
шакллар
ва рангаларни аниқ хамда
стиллаштирилган тасвирларни яратиш шу тарика келиб чикади ва уз навбатида
одамларнинг
кундалик турмушидан
ўрин
ола
бошлади.
Натижада
бадиий
безакларнинг хамда хунармандчилик фаолиятларининг турли туман шакллари ва
турлари пайдо бўлади. Бошқа санъатларга ва касбларга нисбатан бундай нақшли
безаклар кўплигининг ва такомил топганлигининг муайян тариф ва сабаблари бор.
Маълумки, ислом мамлакатларида мавжудодлар тасвирини ишланмаган балки
тасвирий санъатни чукур фалсафий ёндошиш натижасида шартлилик, солиштириш,
рамзийликка асосланган бадиий безак асарларини яратиш кучайган. Ушбу тарихий
хақикат узбек миллий безак санъатининг гуркираб ривожланишига туртки бўлганки,
хозирда жахонда машхур меъморчилик ёдгорликларимиз ва улардаги ганчкорлик,
Ўэбекистон шахарларидаги меморчилик ва халк амалий санъати ёдгорликпари ўтмиш
авлодларимиз яратган баркамол,
такрорланмас ва тарихан бебахо санъат
асарларининг намуналари бўлиб, халкимизнинг ва шу билан жахон маданиятинннг
дурдоналаридан бўлган бадиий ва маданий меросини ташкил этади.
Халқимиз амалий санъати кишиларнинг маънавий оламини бойитади, бадиий
дидини шакллантиради, рухиятини тарбиялайди. Шунинг учун узбек халки Амалий
санъати кишиларнинг бадиий ахлокий, умуминсоний рухда тарбиялайди.
Буюк мутафаккирларни таълим-тарбияга оид фикрларини мехнат таълими билан
уйгунлаштирилиб фойдаланиш омиллари.
Маълумки Республикамиз мустакиллиги эълон килинган сана 1991 йил 31 август
халкимиз хаётига улугвор вокеалардан хисобланади. Энди халкимиз узининг бой
тили тарихи, маданияти, урф-одатларини урганиши таргиб килиш, ўзлигини таниш
имкониятига эга бўлади.
Бу вокеадан сўнг кўп еонли мехнат таълими ўқитувчилар жамоалари олдига
Ватан равнаки учун хормай-толмай хизмат қила оладиган, Ватан йулида ўз жонини
ҳам аямайдиган ёшларни тарбиялаш вазифаси қўйилади.
Ўзбекситон Республикаси олий таълим концепциясида ўкитувчи-мутахассис
олдида турган вазифалар қуйидагича белгиланади:
1. «Мутахассис малакаси-чукур умумий билим, кенг дунёқараш ва касбий
тайёргарлиги, компьютер бўйича саводхонлиги, ўз билимини тезлик билан янгилаш,
тўлдира олиш кобиляти сингари омиллардан ташкил топади. Шулар қаторида уни
мустакиллигига, Ватан ва жахон тараққиёти йулида эзгулик ва адолатга садокат
туйгуларини хам тарбиялаш зарур».
Бу вазифа ва талабалр ўқитувчида мужассамлашган бўлиши лозим. Бола
дунёнинг, хаётининг қонуни ва коидаларни, сир-асрорларини ўқитувчидан ўрганади.
Ўқитувчи эса болага ўз билганини ўргатадн. Ўкитувчи мехнат тарбия масалаларини
ўргатишда алохида рол ўйнайди. У тарбиянинг мохияти ва конуниятларини ўргатади.
Тарбиянинг умумий қонуниятларини-маъанвиятини, меҳнат тарбиясси, гоявий-
сиёсий, ахлоқий, эстетик ўрганиш тарбияси асосан ташкил этади. Педагогика
қонунларини чукур билмасдан туриб, мехнат тарбиявий ишини англаб, методларни
танлаб олиш мумкин эмас. Ўкнтувчинннг кўп қирралн ва мураккаб фаолияти
заминида ёш авлодни аник мехнат заминида одобли, эътиборли килиб тарбиялаш,
уларни илмий билимлар билан қуроллантириш ётади. Буларни амалга ошириш эса
мехнат таълим ўқитувчисининг хилма-хил фаолиятига боглик, болаларни ўқитиш,
тарбиявий ишларни ташкил эта билиш ва хоказо. Буларнинг хаммаси ўкигувчидан
чукур билим ва кўникмага эга бўлишини, уз сохасини, болалаларни севншни талаб
этади.
2. Инсоният тарққиётида мехнат,таълим-тарбияга бўлган эхтиёжни қондириш
учун таълим-тарбия услубларини яратади. Маълумки, ибтидойи жамиятда кишилар
ўзларининг жуда оддий мехнат фаолияти жараёнида кўпгина эхтиёжларини
кондирганлар. Ўғил болалар эркаклар билан юриб ов килиш, курол ясаш ишларини
бажарганлар. Қизлар эса уйда колиб, оналарига қарашар, уй мехнатининг барча
турларини ўрганар эдилар. Бу даврда тарбия факат оила доирасида олинар эди. Ота-
оналар болаларига мехнат килиш асосида ахлоқ ва одобдан сабок бера бошлаганлар.
3. Меҳнаг, таълим-тарбия ривожланиб бориши билан билим бериш ва кўникма
ҳосил килиш усуллари \а м яратила бошланади. Одамларга таълим тарбия беришни
касб килиб олган кишилар х.ам пайдо бўладилар. Шулардан келиб чиққан холда
таълим-тарбия сохаси ва шу соҳа соқиблари вужудга келади. Аста-секин таълимий
максадлар \а м шаклланиб, одамнинг ижтимоий сифатлари аниклана боради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
