M. Dáwletov, e. Dáwenov, D. SeyDUllAevA

yàshà-à!  Hámiydullà  endi 
tiri  qàldı.  (A.S.)
Geypàrà  tàńlàq  sóz-gápler  buyrıq  mánisinde  de  ke-
ledi.  Buyrıq  mánisindegi  tàńlàq  sóz-gáplerdiń  wàzıypà-
sın  modàllıq  mánige  ótken  feyiller  hám  tàńlàqlàr 
àtqàràdı.  Mısàlı:  1.  Boldı!  Usı  kúlgenińiz  jeter, — dep 
àshıwlànǵàn  edi.  2.  ósh.  Ol  gápiń  biykàr.  (A.S.) 
3.  Shuw! — dep  ákem  àlà  ógizge  shıbıq  kóterdi.  (Q.D.) 
4.  posh! posh!  Jol  ber,  shıǵıń  bir  shetke.  (M.T.) 
5.  hıqq!  Shuw! — degen  dàwıslàr  hár  jer-hár  jerden  esi-
tile  bàslàdı.  (A.S.)
Tàńlàq  sóz-gáplerdiń  keynine  àytılıw  intonàciyàsınà 
qàrày  úndew,  noqàt  belgileri  qoyılàdı.
http://eduportal.uz

---

81
112-shınıǵıw.  Gáplerdi  kóshirip  jàzıń.  Soràw  sóz-gáplerdi  tà-
wıp,  àstın  sızıń.  Soràw  sóz-gáplerdiń  qàndày  sózler  àrqàlı  bildiril-
genin  hám  mánisin  anıqlań.
1. — Men  sàǵàn  bàyàǵıdà  ne  degen  edim.  Dáwletovqà 
qàmàrı  boyàrkà  kiygizbediń  be?
— Kiygize  àlmàdım. 
— Nege?!  Óz  wàqtındà  nege  àytpàdıń. 
2. — Úsh  kúnlikte  ákesi  menen  birge  kóship  keldi.
— Ákesi  menen  keldi?  Qàlàyınshà?  Ol  Aràl  jàǵısındàǵı 
bàlıqshı  edi  ǵoy.
3. — Men  búgin  Erjàn  Serjànovqà  ıràzı  boldım, — dedi 
Qudàybergen.
— Burın  she?! — dedi  kópshilikten  bir  àdàm.  Búgin  hà-
qıyqàttàn  ıràzımàn. 
— Ne  ushın?  Kesip  àyt‚, — dedi  jáne  dàwıslàr.
4. Serjànov  biràz  tàńlànǵàn  túr  bildirdi.
— Solày  mà?  (T.Q.)
5. — Aǵà,  wàqtındà  shıqqàn  kúndi  qàytıp  uyàsınà  tıǵà 
àlmàysàń.  — Yà,  yà?  Mınàw  ne  deydi-áy.  (S.X.)
113-shınıǵıw.  Oqıń.  Qàrà  hárip  penen  jàzılǵàn  sózlerge  dıqqàt 
etip,  olàrdıń  sońınà  ne  ushın  úndew  hám  noqàt  belgileri  qoyılǵà-
nın  túsindiriń.
1. Uwh!  Menińshe,  onı  Ǵàyıpxàn  demey,  Ǵàyıp  jum-
bàq  degen  àbzàl. (T.Q.)  2. — Sen  mártpiseń?  Námártpiseń?  
— Hàw!  Ózin  námárt  deytuǵın  àdàm  bàr  mà?  (X.S.) 
3. — Yà qudày!  Seyilbek  quwànǵànınàn  bàqırıp  jiberdi.  (X.S.) 
4. Yàpırmày-à!  Qorqınıshlı  emes  pe? (Sh.A.)  5. — Ósh!  Ol 
gápiń  biykàr.  (A.S‚.)  6. — Qoysàńà! — dep  Bektày  jàlt  burıl-
dı.  (Sh.A.) 7. Posh!  Posh!  Jol  ber,  shıǵıń  bir  shetke.  (M.T.)
114-shınıǵıw.  Oqıń.  Tàńlàq  hám  buyrıq  sóz-gáplerdi  tàwıp, 
olàrdıń  qàndày  sóz  shàqàplàrınàn  bolǵànın  hám  mánisin  àytıń.
1. — Siz  nege  tàxtàylàrdı  sàttıńız?
— Hàw!  Men  qàlày  tàxtày  sàtàmàn? — dedi  qàràwıldıń 
hàyrànı  shıǵıp.  Tàxtàylàrdıń  iyesi  PMKnıń  proràbı  bolàdı. 
(T.Q.)
6—Qaraqalpaq  tili,  8-kl.
http://eduportal.uz

---

82
2. — Yàpırmày-à!  Hàw,  ondà  suwǵà  àtılǵàn  kim  eken?
— Yà  qudàyım-ày,  óziń  pànà  bol!...
— Pày,  Jáhángirdiń  júrimi  bàr  eken  dàǵı, — dep  Hákim-
bày  birden  biyhuwshlàndı.
— Hàw,  tàqsır,  hàw!...  Mınàw  ne  qılàdı? —  dep  mollà 
Yàqıptıń  urqànàtı  ushıp,  qàttı  qorqıp  ketti.  (Ó.X.)
3. Jit!  Jit! — dep  jàńà  kelgen  Xojànàzàr  Qádirbàydıń 
qàsqırdày  iytlerin  kesekledi.  (A.Bek.)  4. Oho!  Qàndày  sheber 
ustà  bolıp,  jetisip  shıqtı  (J.S.). 5. Áttegenày!  Màshinà  pitpey 
qàldı.  (Ó.A.)  6.  Bárekellà!  Mine,  bunı  qàhàrmànlıq  dese 
bolàdı.  (R.F.)