М авж уда қам идовл н и го ра с у л а й м о н о в а эски ўзбек ёзуви

Иил ҳисоби. Таквим
Манбалардан маълум бўлишича, дастлабки йил хисоби мисрликларга 
тааллуқлидир. 
Мамлакатда 
юз 
бериб 
турадиган 
курғоқчиликлар 
мисрликларни қагтиқ қайғуга солган. Улар Нил дарёеининг сувини бекорга 
исроф бўлиб денгизга оқиб кетмаслигининг чора-гадбирларини излаганлар 
Ниҳояг, Миср коҳинлари 21 ёки 22 июнь - ёз кечасинииг энг қисқа гуни
Н7
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

саҳар пайтида коинотда Сириус ёруғ юлдузининг пайдо бўлишини ва бунинг 
натижасида Нил дарёсининг тоша бошлашини аниқлашга муваффақ 
бўлтанлар. Сириуснинг бу йилдан кейингн йилга қадар пайдо бўладиган 
кунлари 365 кун эканини ҳисоблаб, уни ўттиз кундан иборат ўн иьски бўлакка 
бўлганлар, қолган беш кунини йил охирига қўшимча илова қилганлар. 
Шундай бўлса ҳам юлдузнинг намоён бўлиши ҳар тўрт йилда бир суткага 
кечиккан. Улар кунларни яна қайта бошдан ҳисоблаб чиқиб бир йил 365 кун, 
олти соатга тенг, деган хулосага келганлар. Лекин тақвимни ўзгартирмай ўз 
холича қолдирганлар. Бу тузатишни орадан анча вакг ўтгач (мелодцан 
аввалги 46 йилда) Рим императори Юлий Цезарь амалга оширди. Бунда бир 
ой ўттиз, иккинчи ой ўттиз бир, фақат бир ой - февраль йигирма саккиз кун 
қилиб олинди. Ана шу қисқа ой - февралга тўрт йилда бир марта бир кундан 
қўшиладиган ва шу йил кабиса (орттирилган) йили деб аталадиган бўлди. Бу 
тузатиш натижасида бир йил 365 кун, олти соат эмас, балки 365 кун беш 
соат, қирқ саккиз дақика, ўн тўрт сониядан иборат бўлиб, бу фарқ тўрт юз 
йилда уч кеча кундузни ташкил қилади ва тақвимнинг орқада қолишига 
сабаб бўлади.
1582 йили Рим папаси Григорий XIII томонидан тақвимга яна янги 
тузатиш киритилди. Европа мамлакатлари аста-секин шу тақвимга ўта 
бошладилар. Фақат Россиягина Юлий тақвимидан истифода этишда давом 
этди. 1918 йилга келганда Юлий ва Григорий тақвими орасидаги фарқ ўн уч 
кунга етган эди. Маслаҳат билан ана шу ўн уч кун ташлаб юбориладиган 
бўлди ва 1918 йилнинг ўттиз биринчи январидан кейин бира тўла 14 
февралга ўтишга қарор қилинди. Қарангки, янги тақвим ҳам унчалик аниқ 
эмас экан. Дакиқа ва сониялар йиғилиб уч минг уч юзинчи йилдан кейин бир 
суткага етар экан. Ҳозирда олимларимиз янада аникроқ ва мукаммалроқ 
таквим яратиш йўлида изланяптилар. Биз ҳозирда фойдаланаётганимиз 
тақвим ана шу тариқа юзага келган.