устун
ёки
кларк %ужайраларидан
ва цисман ор <а
миянинг
ком иссурал
ёки
битишма ^уж айраларидан Говере
1
1
Ф лексиг т ут амларининг
нерв толалари бошланади.
Орца мия билан мияча уртасидаги йуллар (Говерс ва Флексиг
йуллари)дан афферент импулслар утмай цолиши натижасида му-
раккаб харакатлар бузилади, мияча зарарлангандаги каби, бунда
хам мускул тонуси бузилади ва атаксия ходисалари кузатилади.
Импулслар проприорецепторлардан катта (140
м/сек
гача) тез-
лик билан утказувчи, орца мия билан мияча уртасидаги йулларни
^осил цилувчи А б типидаги миелинли йурон толалар оркали ва
Голль ва Бурдах тутамларининг секинроц (70
м/сек
гача) утка
зувчи толалари орцали тарцалади. М ускул, бурим ва пай рецеп-
торларидан импулсларнинг катта тезлик билан утказилиши, аф-
тидан, хараках актининг бажарилиш характери тугрисида орга
низм учун му^им ахборотнинг тез олинишига боглик, бу эса ^ара-
катнинг узлуксиз назорат цилинишини таъминлайди.
Огриц ва ^арорат рецепторларидан импулслар орка миянинг
орца ш охларидаги цужайраларига боради; бу ерда афферент
йулнинг иккинчи нейрони бошланади. Бу нейрон усицлари шу
сегмент рупарасида (нерв ^ужайрасининг танаси шу ерда) цара-
ма-царши том он га утиб, ён устунларнинг оц моддасига киради
ва орца м ия билан таламус уртасидаги латерал йулнинг тарки-
бида курув думборига боради, импулсларни катта ярим шарлар
пустлорига утказувчи учинчи нейрон эса шу ердан бошланади.
Огриц ва царорат рецепторларидан импулслар орка мия кул
ранг м оддасининг орца шохлари буйлаб юкорига кутарилувчи
толалар орцали цам цисман утади. Огриц ва царорат рецептор
ларидан келувчи импулсларни утказувчи йуллар А» типдаги
миелинли и нгичка толалардан ва цузгалишни секинрок утказа-
диган миелинсиз толалардан иборат.
Орца м и ян и нг баъзи касалликларида фа кат оррик сезувчан-
лик ёки ф ацат ^арорат сезувчанлиги бузилиши мумкин. Бунинг
устига, фацат иссицни ёки фацат совуцни сезиш бузилиши мум
кин. Тегиш ли рецепторлардан келувчи импулслар орца мияда
турли нерв толаларидан утиши шу билан исбот этилади.
Терининг
такт ил рецепторлардан
келувчи импулслар орка
ш охларнинг ^уж айраларига келади (бу ^ужайраларнинг усиц-
лари кулранг модда буйлаб бир неча сегмент кадар кутарила-
ди), орца миянинг царама-царши томонига утиб, оц моддага ки-
ради ва импулсларни
о/ща м ия билан таламус урт асидаги вен-
трал йул
таркибида курув думбоцларининг ядроларига олиб
боради, бу ердаги учинчи нейрон узига олган ахборотни ярим
шарлар пустлогига утказади. Теридаги тегиш ва босим рецеп-
торларидан келувчи импулслар цисман Голль ва Бурдах тутам -
ларидан цам утади.
Голль ва Бурдах тутамларининг толалари ва орца мия билан
таламус уртасидаги йулларнинг толалари етказиб берадиган ах-
борот характерида, шунингдек уша толаларда им пулсларнинг
тарцалиш тезлигида муцим тафовутлар бор. Тегиш рецепторла-
ридан келувчи импулслар орца устунларнинг ку тарилувчи
йуллари орцали утади ва таъсир жойининг аниц локализацияси-
ни курсатиб беради. Рецепторларга вибрация таъ си р этганда
келиб чицадиган катта частотали импулсларни хам ш у йуллар
нинг толалари утказади. Босим рецепторларидан келувчи им
пулслар ^ам шу ердан утади, бу импулслар таъсирнинг интен-
сивлигини аниц билишга имкон беради. Тегиш, босим рецеп
торларидан, шунингдек ^арорат ва огриц рецепторларидан ке
лувчи импулслар орца мия билан таламус уртасидаги йуллар-
дан утади, лекин бу импулслар таъсирнинг локализацияси ва
жадаллигини (шиддатини) аник ажратишга имкон бермайди.
Г олль ва Бурдах тутамларининг таркибида борувчи толалар
таъсирлар цацида дифференциалланган (ажратилган) ахборотни
етказиб беради, импулсларни катта тезлик билан утказади, шу би
лан бирга бу импулслар частотаси анчагина доирада узгариши
мумкин. Орца мия билан таламус уртасидаги йулларнинг толала
ри импулсларни секин утказади; таъсир кучи >^ар хил булганда бу
толалардан утувчи импулслар частотаси кам узгаради.
Афферент йуллардан утувчи импулслар, цоида уларок, кузга-
лувчи постсинаптик потенциални вужудга келтиради, бу потен
циал кутарилувчи афферент йулнинг навбатдаги нейронида та-
рцалувчи импулсни вужудга келтириш учун етарлича кучли
булади. Аммо, шу пайтда марказий нерв системаси бошца аф
ферент йуллар орцали организм учун му^имроц бир ор ахборот
олаётган булса, бир нейрондан иккинчи нейронга утувчи им
пулслар тормозланиши мумкин.
Орца миянинг тушувчи йуллари орцали унга ю ц о р и р о ^ а г и
эффектор марказлардан импулслар келиб туради. Орца мия бош
мия марказларидан тушувчи йуллар орцали импулслар олиб ва
уларни ишловчи аъзоларга утказиб туради, шу тарифа
Do'stlaringiz bilan baham: |