M. A1imardonov Toshkent Davlat iqtisodiyot universiteti “Moliya va soliqlar kafedrasi professori, I f. d B. Hamdamov

O yer qa'ridan foydalanganlik uchun soliq;
O suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq.
Mahalliy soliqlar

• 
  obodonlashtirish va ìjtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig'i;
  
• 
  transport vositalariga benzin, dizel yoqilg'isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq;
  
• 
  mol-mulk solig'i,
  
• 
  yer so1ig'i;
  
• 
  yagona er solig'i,
  
• 
  ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish huquqi va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish uchun
  

1-rasm. O'zbekiston Respublikasi soliq tizimi

Umumdavlat soliqlarining muhim xususiyati shundaki, respublika budjetiga tushadigan soliqlardan mahalliy budjetlar daromadlilik darajasini tartibga solib turish maqsadida ajratmalar ajratilishi mumkin. Bordi-yu, ajratmalar evaziga ham mahalliy budjetlarning xarajatlari qoplanmasa, u holda subvensiya yoki dotatsiya beriladi. Agar kelgusi yilda mahalliy budjetlarning o'z manbalari barqarorlashib, soliqlari hajmi ko'payib qolsa, respublika soliqlaridan ajratmalar berishning zaruriyati bo'lmaydi. Respublika va mahalliy soliqlar yagona mohiyatga ega bo'lib, budjetga to’lanishi lozim bo'lgan majburiy to'lovlardir.

Mahalliy soliqlar mahalliy hukumatlar bajaradigan vazifalariga qarab belgilanib, ularga doimiy va to'liq biriktirib beriladi. Mahalliy hukumatlar asosan mehnatkashlarga yaqin bo’lganligidan, ular ijtimoiy masalalarni - maorif, sog'1iqni saqlash, madaniyat, shahar va qishloqlar obodonchiligi kabi vazifalarni bajaradi. Lekin odatda bu soliqlar va yig'imlar ular budjetlari xarajatlarining 30-40 foizini qoplaydi, xolos. Mahaliy budjetlar daromadlarini ko'paytirish eng dolzarb masalalardan biridir. Faqat o'z daromad manbaiga to'liq ega bo’lgan mahalliy hukumatgina o'z faoliyatlarini to’liq amalga oshirishi mumkin. Mahalliy soliqlarning muhim xususiyati shundaki, ular faqat shu hududning budjetiga tushadi. Ular hisobidan boshqa budjetlarga ajratmalar berilmaydi.
Mahalliy soliq Fransiya soliq tizimining anchagina qismini tashkil etadi. Mahalliy organlar budjeti 80 ming mustaqil budjetdan tashkil topgan. (kommunalar, birlashgan kommuna, departamentlar, regionlar va h.k.) Mahalliy hokimiyat-iqtisodiy hayotni asosiy subyekti hisoblanadi. Davlat budjetini 60 foizini mahalliy budjet tashkil etadi. Mahalliy budjet dinamikasi quyidagicha ifodalanadi. Mahalliy soliq tizimini to’rtta asosiy yo'nalishga ajratish mumkin: