М а р к е т и н г асосий маркетинг тушунчалари ва замонавий сўзларининг қисқача изоҳли луғати

БИЗНЕС НИМА?
Бизнес сўзи инглизча бўлиб, у тадбиркорлик фаолияти ёки бошқача сўз билан айтганда, кишиларнинг фойда олишга қаратилган (эҳтиёж ва муҳтожликни қондириш натижасида) тадбиркорлик фаолиятидир.
Бизнесмен (тадбиркор) сўзи биринчи маротаба Европа сиёсий иқтисодида XVIII асрда пайдо бўлиб, у «мулк эгаси» деган маънони ҳам билдиради. Жумладан, Адам Смит тадбиркорни мулк эгаси сифатида таърифлаб, уни фойда олиш учун қандайдир тижорат ғоясини амалга ошириш учун иқтисодий қалтисликка борадиган кишидир, деган. Тадбиркорнинг ўзи ўз ишини режалаштиради, ишлаб чиқаришни ташкил этади, маҳсулотни сотади ҳамда натижаларига ўзи хўжайинлик қилади.
«Бизнес –бу жамиятнинг хоҳиш ва эҳтиёжларини қондириш учун яратган ишлаб чиқариш системасидир»,–деб жавоб берганлар.
Бизнес – бу нима? Бизнес –бу пулдан пул қилиш, лекин.... албатта инсонларга керакли бўлган маҳсулотни ишлаб чиқариш ёки хизмат кўрсатиш натижасида. Бизнеснинг формуласи оддийдир, яъни П - П¹. Лекин бу оддий формула мазмунида мураккаб ҳаёт жараёни ётади. Бизнес –бу аввало ишлаб чиқаришни (хизмат кўрсатишни) ташкил этиш, иқтисодий фаолиятлар ва муносабатлар, ҳаётнинг ўзи, сўнгра эса пул ишлаш демакдир.


БОЗОР ВА УНИНГ ТУРЛАРИ
Бозор оддий сўз билан айтганда – бу иқтисодий айирбошлаш шаклидир. Бошқача айтганда, бозорни айирбошлаш соҳаси ҳам дейдилар ва уни савдо билан аралаштирмаслик керак. Бозор бу –иқтисодий категориядир, савдо эса иқтисодиётнинг алоҳида бир тармоғидир.
Маркетинг фанида бозор таърифи қуйидагича ёритилган. «Бозор мавжуд ва потенциал харидорларнинг йиғиндисидан иборатдир».
Агар талаб таклифдан кўп бўлса, «сотувчи бозори» дейилади; агар таклиф талабдан кўп бўлса, «харидор бозори»дейилади.
Бозорнинг сиғими – йил давомида унда сотиладиган товарларнинг ҳажми (физик ўлчовда ёки қиймат кўринишида) билан ўлчанади.
Бозорнинг турлари қуйидагилар:
– жаҳон бозори (ривожланган жаҳондаги давлатлар киради) ;
– регионал бозор (умумий бозор ва ҳоказолар);
– миллий бозор (миллий ҳудуд киради);
– маҳаллий жой (ўз) боз ори (бир ёки икки районлар киради);
– айрим товарлар ёки хизматлар бозори.
РАҚОБАТ НИМА?
Рақобат – бу эркин тадбиркорликнинг ажралмас бир бўлаги.
«Рақобат деганда, айнан бир мақсадга эришиш учун бир қанча шахслар (шахс ва фирмалар)нинг кураш фаолияти» тушунилади.
Америка стандартлари бўйича рақобат иккига: соф рақобатга ва курашга бўлинади.
Соф рақобат бор жойда кўп фирмалар бир хил маҳсулот ишлаб чиқаради ва хизмат кўрсатадилар.
Соф рақобат бор жойда давлат томонидан тартибга солиш бўлмайди.
Агар тармоқ бўйича ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар тури оз бўлса (Америка стандартлари бўйича 20 дан кам) бўлса,унда рақобат бошқа усулда кетиб,курашга айланади.
Рақобатнинг 3 категорияси мавжуддир:

1. 
   Функционал рақобат – ҳар қандай эҳтиёжни турли хил усулларда қондириш бор жойда пайдо бўлади (яъни шахматни шашка билан, нардани карта билан).
   
2. 
   Тур рақобати – бир хил мақсадга мўлжалланган товар, лекин фарқи катта, яъни магнитофонларнинг турли кучланишга эга бўлганлари каби.
   
3. 
   Предмет рақобати – бир хилдаги товарлар, лекин фақат сифати бўйича (ҳар хил радиолар – бир турдаги).
   

Рақобатнинг икки усули:

1. 
   Нарх бўйича.
   
2. 
   Нархсиз (рақобатга нисбатан сифатли ва мустаҳкам товар ишлаб чиқариш).