M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova

§. Boshqa turkumga oid so`zlarning olmoshga ko`chishi

Quyidagi turkumlarga tegishli ayrim so`zlar olmoshga ko`chadi: 1) ot: odam, kishi, inson, narsa, ish; 2) sifat: ba‘zi, boshqa, ayrim, tubandagi, quyidagi; 3) son: bir. Umuman olganda, bir, har, hech so`zlari bilan keladigan ko`pgina so`zlar olmoshga ko`chishi mumkin: hech narsa, bir narsa, har erda.

Eski o`zbek tilida men olmoshi o`rnida kamina (hozir ham ishlatiladi), faqir, kaminai kamtarin, qulingiz, bandai ojizingiz kabi so`zlar qo`llangan (25; 28).

4. §. Olmoshlarning tuzilish turlari

1. 
   Sodda olmoshlar barcha olmoshlar guruhida mavjud: men, shu, o`z, kim, hamma, hech, birov.
   
2. 
   Qo`shma olmoshlar faqat ko`rsatish, belgilash, bo`lishsizlik olmoshlari guruhida mavjud:
   

ana shu, har kim, hech nima.

3. 
   Juft olmoshlar faqat kishilik, ko`rsatish olmoshlari guruhida bor: sizu biz, u-bu.
   
4. 
   Takroriy olmoshlar ko`rsatish, o`zlik, so`roq, belgilash olmoshlariga tegishlidir: shu- shu, o`z-o`zini, kim-kim, barcha-barchasi.
   

Olmosh tahlili namunasi
So`rog`i. Qaysi turkum o`rnida kelganligi. Ma`no guruhi.	Tuzilish turi. Gapdagi sintaktik vazifasi

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Olmosh deb qanday so`zlarga aytiladi?
   
2. 
   Olmoshlarning grammatik xususiyatlarini sanab ko`rsating.
   
3. 
   Kishilik olmoshlari va ularning xususiyatlari haqida gapiring.
   
4. 
   O`zlik olmoshi va uning xususiyatlari haqida gapiring.
   
5. 
   Ko`rsatish olmoshlari va ularning ususiyatlari haqida gapiring.
   
6. 
   So`roq olmoshlari va ularning xususiyatlari haqida gapiring.
   
7. 
   Belgilash olmoshlari va ularning xususiyatlari haqida gapiring.
   
8. 
   Bo`lishsizlik olmoshlari va ularning xususiyatlari haqida gapiring.
   
9. 
   Gumon olmoshlari va ularning xususiyatlari haqida gapiring.
   
10. 
    Olmoshlar bilan boјliq tovush o`zgarishlari haqida gapiring.
    
11. 
    Qaysi turkumga oid so`zlar olmoshlarga ko`chadi?
    
12. 
    Olmoshlarning tuzilish turlari haqida gapiring.
    
13. 
    Turlanadigan olmoshlar haqida gapiring.
    
14. 
    Turlanmaydigan olmoshlarga misollar keltiring.
    
15. 
    Omonim xarakterdagi olmoshlar haqida gapiring.
    
16. 
    O`zaro sinonim bo`la oladigan olmoshlar haqida gapiring.
    
17. 
    –lar qo`shimchasi qo`shilganda kuchaytirish ma`nosini ifodalaydigan olmoshlar haqida gapiring.
    
18. 
    –lar qo`shimchasi qo`shilganda kinoya ma`nosini ifodalaydigan olmoshlar haqida gapiring.
    
19. 
    –lar qo`shimchasi qo`shilganda hurmat ma`nosini ifodalaydigan olmoshlar haqida gapiring.
    
20. 
    Qaysi olmoshlar daraja ko`rsatkichlarini olishi mumkin?