M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova

5-§. So`z birikmalarining tasnifi

So`z birikmalari quyidagi xususiyatlari asosida tasnif qilinadi:

1. 
   So`z birikmalari qismlarining grammatik tabiatiga ko`ra.
   
2. 
   So`z birikmalarining tuzilishiga ko`ra.
   

So`z birikmalari qismlarining grammatik tabiatiga ko`ra tasnif qilinganda, hokim a`zoning qaysi so`z turkumidan ekanligi, tobe a`zoning sintaktik vazifasi asosga olinadi.
So`z birikmalari hokim qismning qaysi so`z turkumidan ekanligiga ko`ra quyidagi turlarga ajratiladi: 1) otli birikma; 2) fe`lli birikma; 3) sifatli birikma; 4) ravishli birikma; 5) modal so`zli birikma.

1. 
   Otli birikma. Bunday birikmaning hokim so`zi vazifasida ot, otlashgan so`zlar keladi va u quyidagi ko`rinishlarga ega bo`ladi:
   

Hokim a`zo vazifasida ot keladi: g`ayratli odam, samimiy inson, ezgu niyatli kishi.
Hokim a`zo sifatida olmosh keladi: bolaning o‘zi, Karimaning o‘zi.
Hokim so`z sifatida otlashgan sifat keladi: kishilardan eng mardi, qizlarning sarasi.
Hokim a`zo vazifasida otlashgan son keladi: talabalarning beshtasi, o`quvchilardan biri.
Hokim a`zo vazifasida otlashgan olmosh keladi: tilaklarning barchasi, kutib oluvchilarning

hammasi.

Hokim a`zo vazifasida otlashgan sifatdosh keladi: onamlarning aytganlari, bolalarning
o‘qiyotgani va b.
Hokim a`zo vazifasida otlashgan ravish keladi: jumhuriyatimizning buguni, ishlarning ko‘pi.
Hokim a`zo sifatida otlashgan undov so`z keladi: ularning dod-voyi, bolalarning qiy-chuvi.
Hokim a`zo vazifasida otlashgan taqlid so`z keladi: otlarning dupur-dupuri, to`plarning

gumbur-gumburi.

Ko`rinadiki, otli so`z birikmasi qismlari bitishuv, muvofiqlashuv va boshqaruv yo`li bilan grammatik aloqaga kirishadi. Otli birikma so`z shakli bilan so`zning (leksemaning) yoki ikki so`z shakllarning bog`lanishidan hosil bo`ladi.

2.