M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova


predikativ tobe bog`lanish; 2) nopredikativ



Download 1,05 Mb.
bet135/274
Sana07.11.2022
Hajmi1,05 Mb.
#861701
1   ...   131   132   133   134   135   136   137   138   ...   274
Bog'liq
M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova

predikativ tobe bog`lanish; 2) nopredikativ tobe bog`lanish.

Ega va kesimning bog`lanishi predikativ tobe bog`lanish hisoblanadi va bunday bog`lanishdan gap hosil bo`ladi. Tobe (ergash) bog`lanishning qolgan ko`rinishlari (aniqlovchi+aniqlanmish, to`ldiruvchi+to`ldirilmish, hol+hollanmish) nopredikativ tobe bog`lanish bo`lib, bunday bog`lanishdan so`z birikmasi yuzaga keladi.
So`zlarning nopredikativ tobe bog`lanishi uch xil bo`ladi: 1) boshqaruv; 2) bitishuv; 3) muvofiqlashuv.

    1. Boshqaruv. Tobe so`zning hokim so`z talab etgan shaklda kelishi boshqaruv deyiladi. Bunda boshqariluvchi so`z bosh va qaratqich kelishigidan tashqari boshqa kelishik shaklini yoki ko`makchini olib keladi. Boshqariluvchining qaysi kelishik yoki ko`makchi bilan shakllanishi boshqaruvchi so`zning ma`nosi, semantikasi bilan belgilanadi: kitobni o`qimoq, qariyalarga g`amxo`rlik qilmoq, universitetda o`qimoq, ishdan qaytmoq, o`quvchilar bilan suhbatlashmoq kabi.

Boshqaruv ikki xil bo`ladi: kelishikli boshqaruv va ko`makchili boshqaruv.
Kelishikli boshqaruvda boshqariluvchi so`z ma`lum kelishik shaklida qo`llanadi: kattalarni hurmat qilmoq, tog`ga chiqmoq kabi.
Ko`makchili boshqaruvda boshqariluvchi so`z ko`makchi orqali shakllanadi: zavq bilan
ishlamoq, telefon orqali gaplashmoq kabi.
Boshqaruv usuli bilan bog`lanish to`ldiruvchi-to`ldirilmish, hol-hollanmish munosabatlarini yuzaga keltiradi.

    1. Bitishuv. Hokim va tobe so`zlarning o`zaro so`z tartibi hamda ohang yordamida birikishiga bitishuv deyiladi. Bitishuv yo`li bilan bog`lanish sifatlovchi-sifatlanmish (yangi libos), izohlovchi-izohlanmish (shoir Erkin Vohidov), qisman hol-hollanmish (to`satdan uchrab qolmoq) munosabatidagi birikmalarga xos bo`lib, uning qismlari ifoda materialiga ko`ra turlicha bo`ladi:

  1. sifat + ot: ziyrak bola, yam-yashil dala;

  2. ot + ot: temir darvoza, oltin kuz;

  3. son + ot: besh kishi, o`n tup ko`chat;

  4. olmosh + ot: barcha xalqlar, shu yo`l;

  5. sifatdosh + ot: sinalgan odam, aytilgan so`z;

  6. ravish + ot: mo`l hosil, ko`p xususiyatlar;

  7. taqlid so`z + ot: g`ir-g`ir shabada, tars-turs ovozlar;

  8. ravish + fe`l: tez yurmoq, erta kelmoq;

  9. ravishdosh + fe`l: o`ylab gapirmoq, quvonib aytmoq;

  10. taqlid so`z + fe`l: duv-duv to`kilmoq, gir-gir aylanmoq.


    1. Download 1,05 Mb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   131   132   133   134   135   136   137   138   ...   274




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish