M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova

ALOHIDA OLINGAN SO`ZLAR GURUHI

1-§. Modal so`zlar
So`zlovchining o`z fikriga bo`lgan munosabatini bildiradigan so`zlar modal so`zlar deyiladi:
Ehtimol, bugun etib kelar.
Modal so`zlar ma`no jihatidan quyidagi turlarga bo`linadi:

1. 
   Fikrning aniqligini ifodalaydigan modal so`zlar:
   

1) fikrning rostligi tasdiqlanadi: darhaqiqat, haqiqatan, haqiqatda, filhaqiqat (arx.); 2) fikrning qat`iyligi ta`kidlanadi: shubhasiz, shaksiz, so`zsiz 3) ishonch: albatta 4) anglatilayotgan voqelikning yuzaga kelishi tabiiy ekanligini bildiradi: tabiiy, o`z-o`zidan, 5) fikrning chinligi eslatiladi: to`g`ri, xoynaxoy, muhaqqaq (arxaik), aslida, darvoqe, rostdan.

2. 
   Fikrning noaniqligini ifodalaydigan modal so`zlar:
   

1. 
   fikrning taxminiyligini bildiradi: shekilli, chamasi, chog`i;
   
2. 
   fikrning gumonli ekanligini bildiradi: ehtimol, balki;
   
3. 
   fikrning tusmolli ekanini bildiradi: aftidan;
   
4. 
   fikrning chinligiga gumon ham, ishonch ham bildiradigan: har holda, har qalay.
   

3. 
   Fikrning tartibi: avvalo, avvalambor, birinchidan, ikkinchidan.
   
4. 
   Fikrning dalillanishi: masalan, jumladan.
   
5. 
   Xulosa: xullas, demak, nihoyat, xullas kalom.
   
6. 
   Achinish: afsus, attang, esiz.
   
7. 
   Zaruriyat: kerak, zarur, lozim.
   
8. 
   Quvonch: xayriyat.
   
9. 
   Mavjudlik va mavjud emaslik: bor, yo`q.
   

Bulardan tashqari: binobarin, zero, holbuki, vaholanki kabi modal so`zlar ham mavjud. Modal so`zlarning ko`pchiligi mustaqil so`zlardan o`sib chiqqandir.

1. 
   ot turkumidan: aftidan, haqiqatan, mazmuni, ehtimol, darhaqiqat; 2) sifatdan: yaxshi(ki), to`g`ri, so`zsiz, shubhasiz, tabiiy; 3) ravishdan: albatta; 4) fe`ldan: xoyna-xoy (tojikcha xohi-naxohi so`zidan); 4) bog`lovchidan: balki; 5) so`z birikmasidan: har qalay, har holda; 6) gapning modal so`zga aylanishi: holbuki (Hol buki); 7) so`z tushirish natijasida hosil bo`lgan: o`z-o`zidan (aniq so`zi tushib qoladi).
   

Modal so`zlar sof va vazifadosh modal so`zlarga bo`linadi. Haqiqatan, darhaqiqat, afsuski, attang, albatta, shekilli, avvalo, xullas, masalan, umuman, taxminan so`zlari sof modal so`zlar hisoblansa, modal ma`noda ham qo`llanadigan aftidan, chamasi, balki, ehtimol, shubhasiz kabi so`zlar vazifadosh modal so`zlar hisoblanadi.
Modal so`zlar gap tarkibidagi so`zlardan vergul bilan ajratiladi va ko`pincha kirish so`z
vazifasini bajarib keladi.