M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova



Download 1,05 Mb.
bet103/274
Sana07.11.2022
Hajmi1,05 Mb.
#861701
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   274
Bog'liq
M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova

Birgalik nisbat


Bu nisbatdagi fe`lda ish-harakat bir necha subyekt tomonidan birgalikda bajariladi. Masalan: Ayollar chaqaloqqa ko`z tegmasligi uchun qilinadigan irim-sirimlarini bitirishgach, bolani beshikka belashdi (O`.Hoshimov) gapida bitirishgach, belashdi fe`llari anglatgan harakatning bir necha subyekt, ya`ni ayollar tomonidan birgalikda bajarilganini anglatadi.


Birgalik nisbatdagi fe`l quyidagicha yasaladi:

  1. fe`l negiziga unlidan so`ng –sh, undoshdan so`ng –ish affiksini qo`shish bilan: sana- sh(di), yugur-ish(di) kabi;

  2. so`z o`zagiga –lash (-la+-sh qo`shma affiksi) affiksini qo`shish bilan: yordam-lash(di), bahs-lash(di) kabi.



  1. Orttirma nisbat


Bu nisbat shaklida harakat grammatik subyekt (ega)ning boshqa bir subyekt yoki obyektga ta`siri, tazyiqi bilan bajariladi.


Masalan: Kampir nevarasiga xatni o`qitdi gapida ikkita subyekt mavjud bo`lib, asosiy subyekt vositali to`ldiruvchi (nevarasiga), ikkinchi darajali subyekt esa ega (kampir) vazifasida qo`llangan bo`lib, o`qitdi harakati subyektning subyektga ta`siri natijasida bajarilgan.
Shuningdek, orttirma nisbatdagi fe`lda faqat bir subyekt mavjud bo`ladi. Bunday holda harakat obyektga (to`ldiruvchiga) o`tadi. Masalan: U kitob keltirdi kabi.
Orttirma nisbat fe`l negiziga quyidagi affikslarni qo`shish bilan yasaladi:

  1. fe`l negiziga –t affiksini qo`shish bilan: qisqart, boyit kabi;

  2. fe`l negiziga –tir (-dir) affikslarini qo`shish bilan: keltir, chaqirtir, kuldir, buzdir kabi;

  3. sh, ch, t undoshlari bilan tugagan fe`l negizlariga –ir affiksini qo`shish bilan: shoshir, ichir, botir kabi;

  4. oxiri undosh bilan tugagan bir bo`g`inli fe`l negizlariga –ar affiksini qo`shish bilan: chiqar, qaytar kabi;

  5. oxiri undosh bilan tugagan fe`l negizlariga -g`iz, -giz, -qaz, -g`az, -kaz, -qiz, -kiz

affikslarini qo`shish bilan: turg`iz, egiz, o`tkaz, qutqaz, yutqiz, etkiz kabi;

  1. oxiri m, q undoshlari bilan tugagan fe`l negizlariga –iz affiksini qo`shish bilan: tomiz, oqiz

kabi;

  1. fe`l negiziga –sat (-sa+-t qo`shma affiksi) affiksini qo`shish bilan: ko`rsat (faqat ko`r fe`l

negiziga qo`shiladi) kabi.



Download 1,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   274




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish