M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

Bolalar va o‘smirlar kuniga 4 marta, ish qobiliyatiga ega bo‘lgan kattalar 3 marta ovqatlanishlari kerak.




Nonushtada go‘sht, sut, non, sariyog‘, pishloq kabilarni iste’­mol qilgan ma’qul. Bu mahsulotlar bolalar va o‘smirlar bir kunlik ovqat ratsionining 25 foizini (yozda 450 kkalni, qishda 550 kkalni) tashkil etishi lozim.
Tushlik to‘yimli hamda uch xil: suyuq ovqat (bunday ovqat bolalar ishtahasini ochib, ovqat hazmini yaxshilaydi), quyuq ovqat (go‘sht, sabzavot, qaylalar), salatlar (yozda yaxshisi ho‘l meva, qishda meva sharbatlari)dan iborat bo‘lishi kerak. Tush­lik ovqat bir kunlik ovqatning 35—40% ini (qishda 700—750 kkal, yozda 850 kkal) tashkil etishi lozim. Kech tushlikka (tolma choyi) oson hazm bo‘ladigan taomlar — pecheniylar, konfet, sut yoki kefir, kisel va boshqalar tavsiya etiladi. Bular sutkalik ratsionning 10—15% ini, kechki ovqat esa kundalik ratsionning 20—25% ini tashkil etishi kerak.
Masalliqlarga qarab, haftalik ovqat xili tanlanadi, lekin hafta oxiriga borib masalliqlarning xilini to‘g‘rilab olish kerak. Shuning uchun ham menyu 7—10 kunga tuziladi.
Tibbiyot xodimlari ovqatning hajmi va qiymati bolalarning yoshiga to‘g‘ri kelishini kuzatib borishlari lozim. Yozda osh- ko‘katlar, sabzavotlar, har xil mevalar, juda issiq kunlarda qatiqli taomlar ko‘proq iste’mol qilish lozim. Shunda organizm vita- minlar va mineral tuzlar bilan ta’minlanib turadi.
Kattalar bir kunda uch mahal ovqatlanishlari shart. Bir kunlik ovqat ratsioni taqsimoti quyidagicha: nonushtada 25—30%, tush- likda 45—50% va kechki ovqatda 20—25%. Keksalar 4—5 mahal ovqatlanishlari, shundan ikkitasi issiq ovqat bo‘lishi lozim.

8. 
   §. UMUMIY OVQATLANISH KORXONALARIGA NISBATAN QO‘YILADIGAN GIGIYENIK TALABLAR
   

Umumiy ovqatlanish korxonalaridagi gigiyena qoidalari sa- nitariya nazorati muassasalari tomonidan tekshirib turiladi. Kasallik kelib chiqishining oldini olish maqsadida sanitariya nazorati olib boriladi. Sanitariya nazoratini umumiy ovqatla- nish korxonalari qurilishidan boshlash kerak. Sanitariya nazorati noziri yangi qurilish yoki qayta qurishga mo‘ljallangan binoning hamma loyihalari va unga berilgan izohlar bilan tanishib chiqishi va ish yuzasidan mulohazalarni bildirishi, qurilish yoki ta’mirlash ishlarining borishini (loyiha bo‘yicha) nazorat qilishi lozim.




Yangi yoki qayta qurilgan bino sanitariya vrachi ruxsati bilan ishga tushiriladi. Sanitariya nazorati xodimi o‘z zimmasiga juda muhim va javobgarlik vazifalarini oladi, chunki qurilish yoki binoni ta’mirlash davrida yo‘l qo‘yilgan kamchiliklarni keyin- chalik tuzatish ham moddiy, ham tibbiy qiyinchiliklar tug‘diradi.