Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

 
shartlari 
 
Mehnat Shartnomasi asosida ishlash 
 
Ota-onasi roziligi bilan tadbirkorlik 
faoliyati bilan shug’ullanish
 
tartibi 
 
Ota-ona roziligi bilan vasiylik va homiylik 
organi qarori asosida 
 
Ota-ona roziligisiz sud qarori asosida 

---

65 
 
munosabat mohiyatidan boshqacha tartib anglashilmasa, Fuqarolik kodeksi 
normalari qo‘llaniladi. 
  Yakka  tadbirkor  sifatida  davlat  ro‘yxatidan  o‘tmagan  holda  (ya’ni, 
FK  ning  24-modda  1-qism  talablarini  buzgan  holda)  tadbirkorlik 
faoliyatini  amalga  oshirayotgan  fuqaro  tuzgan  bitimlar  xususida  o‘zining 
tadbirkor  emasligini  vaj  qilib  ko‘rsatishiga  haqli  emas.  Sud  bunday 
bitimlarga  FK  ning,  shuningdek,  boshqa  qonunlarning  tadbirkorlik 
faoliyatini  amalga  oshirish  bilan    bog‘liq  majburiyatlar  to‘g‘risidagi 
qoidalarini  qo‘llashi  mumkin.  Bunday  qoida  muhim  ahamiyatga  ega, 
chunki  FK  ning  tadbirkorlar  ishtirokidagi  bitimlarda  ular  zimmasiga 
oshirilgan  mas’uliyat  yuklaydi.  Masalan,  FK  ning  333-moddaga  asosan 
tadbirkorlik  faoliyatini  amalga  oshirishda  o‘z  majburiyatini  bajarmagan 
yoki  lozim  darajada  bajarmagan  shaxs  bunga fors-major  sabab  bo‘lganini 
isbotlay  olmasa,  javobgar  bo‘ladi.  FK  ning  425-moddada  chakana  oldi-
sotdi shartnomasi bo‘yicha sotuvchi tadbirkorlik subyekti bo‘lishi nazarda 
tutiladi. Bu esa uning zimmasiga qator majburiyatlar yuklaydi va h.k. 
  Tadbirkorlik  faoliyati  tavakkalchilikka  asoslangan  faoliyat  bo‘lgani 
sababli  tadbirkor  kutilgan  natijaga  erishmasligi,  oxir-oqibatida  bankrot 
(nochor) bo‘lishi mumkin. FK ning 26-modda ga asosan yakka tadbirkor 
kreditorlarning  o‘z  tadbirkorlik  faoliyatini  amalga  oshirishi  bilan  bog‘liq 
bo‘lgan  talablarini  qanoatlantirishga  qodir  bo‘lmasa,  bunday  tadbirkor 
belgilangan tartibda bankrot deb topilishi mumkin. 
  Odatda,  tadbirkor  bankrot  deb  topilgandan  keyin  uning  kreditorlari 
uning  mavjud  mol-mulkiga  nisbatan  o‘z  talablarini  qaratishga  haqli 
bo‘ladilar. Yakka tadbirkorni bankrot deb topish rasm-rusumlarini amalga 
oshirish  jarayonida  uning  tadbirkorlik  faoliyatini  amalga  oshirish  bilan 
bog‘liq bo‘lmagan majburiyatlari bo‘yicha kreditorlari ham o‘z talablarini 
qo‘yishga  haqli.  Mazkur  kreditorlarning  ushbu  tartibda  qo‘yilmagan 
talablari  yakka  tadbirkorni  bankrot  deb  topish  rasm-rusumlari  tamom 
bo‘lganidan  keyin  ham  o‘z  kuchini  saqlab  qoladi  (FK  ning  26-modda  
1-qism).  Yakka  tadbirkorning  majburiyatlari  tadbirkorlik  bilan  bog‘liq 
yoki  bog‘liq  emasligi  bu  o‘rinda  muhim  prinsipial  ahamiyatga  ega. 
Masalan,  fuqaro  A.  2001-yil  iyo’n  oyida  S.  dan  o‘z  qizini  turmushga 
chiqarish  munosabati  bilan  to‘y  xarajatlari  uchun  100  ming  so‘m  qarz 
oladi.  2001  yil  1  oktyabrda  u  tuman  hokimligida  yakka  tadbirkor  sifatida 
ro‘yxatdan  o‘tadi.  2001  yil  1  noyabrda  “Tadbirkorbank”dan  3  million 
so‘mli  kredit  oladi  (3  oy  muddatga).  Lekin  bozor  konstrukturasini 
o‘zgarishi oqibatida to‘lovga layoqatsiz bo‘lib qoladi, kredit o‘z muddatida 
qaytarilmaydi.  2002  yil  avgustida  shahar  xo‘jalik  sudi  A.  ni  bankrot  deb 

---

66 
 
e’lon  qiladi.  Uning  kim  oshdi  savdosida  sotilgan  mol-mulki  500  ming 
so‘m  deb  baholanib,  S.  ning  talabi  bo‘yicha  50  ming  so‘m, 
“Tadbirkorbank” talabi bo‘yicha 450  ming undiriladi.  Tadbirkorlik  rasm-
rusumlari  bo‘yicha  tadbirkor  bankrot  deb  topilgach  uning  mol-mulki 
bo‘lmasa,  uning  tadbirkorlik  bilan  bog‘liq  majburiyatlari  bekor  bo‘ladi, 
lekin  boshqa  majburiyatlari  saqlanib  qoladi.  Demak,  A.  ning  S.  dan  yana 
50  ming  so‘m  qarzi  saqlanib  qolgan  holda,  “Tadbirkorbank”dan  olgan 
kreditlarining qoplanmagan 2 million 555 ming so‘mlik kreditini qaytarish 
bo‘yicha majburiyatlari bekor bo‘ladi. 
  Sud tomonidan yakka tadbirkorni bankrot deb topishning yoki yakka 
tadbirkor  o‘zini  bankrot  deb  e’lon  qilishining  asoslari  va  tartibi  qonun 
bilan belgilanadi (FK ning 26-modda 4-qism). 
  Shunday qilib, qonunda bankrot deb topilgan fuqaroning tadbirkorlik 
bilan  bog‘liq  majburiyatlaridan  ozod  bo‘lishi  belgilab  qo‘yilgan.  Bu  esa 
mulkiy  talofatlar  ko‘rgan  shaxsni  ruhiy-psixologik  larzalardan  saqlashga 
va  hayotni  yangidan  boshlashiga  imkon  beradi.  Shu  sababli  ham  fuqaro 
bankrotlik instituti vaziyat taqozosiga ko‘ra moddiy jihatdan og‘ir ahvolga 
tushib qolgan shaxsni samarali himoya qilish usullaridan hisoblanadi.