Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

ELEKTRON SHARTNOMA 
TUZISH XUSUSIYATI 
elektron shaklda qayd etiladi  
elektron raqamli imzo bilan 
tasdiqlanadi 
elektron shartnomani 
identifikastiya qilish 
imkoniyatini beradi 
qonunda nazarda tutilgan 
shartnomalargina elektron 
shaklda  tuziladi  

---

309 
 
vositalar  mavjud  bo‘lganda  va  ulardan  foydalanishining  belgilangan 
rejimiga  rioya  qilinganda  elektron  raqamli  imzoning  yuridik  kuchi 
ta’minlanadi. Elektron huquqi litsenziya orqali amalga oshiriladi. 
Elektron  raqamli  imzo,  raqamli  imzolar  generatsiyalashtirish  dasturi 
ishlarining natijasi hisoblanadi. Elektron raqamli imzo o‘z qo‘l imzosining 
analogi (muqobili) bo‘lib  ikki xil asosiy xususiyatlariga ega: u muayyan 
hujjat  bilan  uzviy  ravishda  bog‘liq  va  faqat  o‘sha  hujjat  uchungina 
ahamiyatga ega. Elektron-raqamli imzo hujjat mazmuni va imzolovchining 
maxviy kalitini yagona yaxlitlik bilan qat’iy uyg‘unlashtiradi, birlashtiradi 
va  ushbu  imzoni  haqiqiyligini  buzmasdan  turib  hujjatni  o‘zgartirishni 
istisno 
etadigan 
qiladi. 
Elektron-raqamli 
imzodan 
foydalanish 
protsedurasining  mohiyati  shundan  iboratki  dasturiy  ta’minlashdan 
foydalanuvchi  bir  juft  individum  kalitlar  tayyorlash  imkoniyatiga  ega 
bo‘ladi:  hujjat  ostidagi  imzoning  raqamning  muqobilligi  shakllantirish 
uchun  maxfiy  kalit  va  uning  jufti  bo‘lgan  ochiq  kalit  –  u  ushbu  maxfiy 
kalit  yordamida  hisoblab  chiqarilib  raqamli  imzolarni  xaqiqiyligini 
tekshirish uchun ishlatiladi.  
Elektron  raqamli  imzo  –  bu  o‘z  qo‘l  imzosining  mustaqil  muqobili 
bo‘lib  xisoblanadi.  Uning  yana  bir  turi  mexanik  yoki  boshqacha  nusxa 
ko‘chirish  vositalari  yordamida  imzolar  faksimili  hosil  bo‘lishi  oqibatida 
vujudga keladi. Shunisi diqqatga sazovorki, faksimil imzo nusxasi FKning 
107-moddasi 
2-qismida 
o‘zining  xususiy  asosiga  ega.  Unda 
ko‘rsatilishicha,  “agar  qonun  hujjatlariga  yoki  ishtirokchilardan  birini 
talablariga  zid  bo‘lmasa  bitim  tuzish    chog‘ida  imzodan  faksimil  usulida 
nusxa ko‘chirish vositalaridan foydalanishiga yo‘l qo‘yiladi”. 
Elektron  imzo  inson  tomonidan  ko‘rish  orqali    bevosita  qabul 
qilinadigan u yoki bu belgi sifatida mavjul bo‘lishi mumkun emas. Bunday 
imzo  bilan  mustahkamlangan  bitim  qatnashchilari  o‘rtasida  imzolar 
elektron imzolardan foydalanish tizimi ishtirokchilari o‘rtasida kelishilgan 
holda asosida yoki qonun normalari asosida yoxud boshqa qonun hujjatlari 
asosida hal etilishi mumkin.
1
 
O‘z  qo‘l  imzosining  u  yoki  bu  muqobilidan  foydalanish  tartibi 
qanday  (qonun  tomonidan,  boshqa  huquqiy  hujjatlar  tomonidan  yoxud 
bitim  ishtirokchilarining  kelishuvi  orqali)  belgilanganidan  qat’i  nazar 
ushbu  tartib  o‘z  qo‘l  imzosining  muqobili  bilan  guvohlantirilgan    hujjat 
bitim  tuzgan  shaxsniki  ekanligini  ishonchli  ravishda  aniqlashga, 
belgilashga imkon berishi lozim. 
                                                           
1
 Мельиев Ю.В., Молчанов В.В., Шерстабинов А.В. Правовое регулирование электронного документооборота в 
банковской практике. //Гражданско-правовое регулирование банковской деятельности. М.1994. B.109-128. 

---

310 
 
  Elektron  raqamli  imzo  mohiyatini  anglab  yetish  bilan  bog‘liq 
muammolar  elektron  shaklda  tuzulgan  hujjatlarni  yuridik  anglab  etish 
bilan  bog‘liq  tarkibiy    qismi  bo‘lib  hisoblanadi.  FKning  107-moddasi 
to‘rtinchi qismida ko‘rsatiladiki xatlar, telegrammalar, telefonogrammalar, 
teletaypogrammalar,  fakslar  yoki  subyektlarni  va  ular  xohish  irodasining 
mazmunini  ifodalaydigan  boshqa  hujjatlarni  ayirboshlash,  agar  qonun 
hujjatlarida yoki taraflarning kelishuvida boshqacha tartib nazarda tutilgan 
bo‘lmasa,  yozma  shaklda  tuzilgan  bitim  bilan  tenglashtiriladi.  Yuqorida 
nazarda  tutilgan  vositalarning  bir  qismi  elektron  vositalar  (masalan  faks) 
hisoblanadi: elektron shakldagi hujjatni anglab yetish muammolari jihatlari 
elektron  raqamli  imzoni  anglab  yetish  muamollari  bilan  bir  xildir.  Bunda 
FKning  366-moddasi  to‘rtinchi  qismida  belgilangan  qoidani  doim  yodda 
tutish  lozim, shartnoma taraflar imzolagan bitta hujjatni tuzish yo‘li bilan, 
shuningdek  pochta,  telegraf,  teletayp,  telefon,  elektron  aloqa  yoki  hujjat 
shartnomadagi tarafdan chiqqanligini ishonchli su‘ratda aniqlash imkonini 
beradigan  boshqa  aloqa  yordamida  hujjatlar  almashish  yuli  bilan  tuzilishi 
mumkin”.