Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

Da’vo muddati oʻtishining oqibatlari 
 
Da’vo  muddati  oʻtkazib  yuborilganda  shaxs  oʻzining  huquqlarini 
himoya qilish imkoniyatini yoʻqotadi. Ya’ni shaxs qonun tomonidan qat’iy 
belgilangan 
vaqt 
mobaynida 
oʻziga 
berilgan 
imkoniyatdan 
foydalanmasdan,  himoyani  talab  qilishga  boʻlgan  oʻzining  subyektiv 
huquqini  amalga  oshirmasa  oʻzining  subyektiv  huquqlarini  qoʻldan 
chiqaradi.  Da’vo  muddatning  oʻtkazib  yuborilishi  natijasida,  da’voga 

---

151 
 
boʻlgan moddiy ma’nodagi huquq yoʻqotiladi, aniqrogʻi da’vo yordamida 
subyektiv  huquqlarning  majburiy  amalga  oshirish  imkoniyati  boʻlmaydi. 
Bunday  oqibat  da’vo  muddati  oʻtgach  da’vo  qoʻzgʻatilganda  vujudga 
keladi.  Agar  da’vo  oʻz  vaqtida  qoʻzgʻatilgan  boʻlsa,  u  nizoni  koʻrish 
jarayoni  qancha  muddat  davom  etishidan  qat’i  nazar  da’vo  muddati 
oʻtkazib yuborilganligi vaji bilan rad etilishi mumkin emas.  
FKning  162-moddasi  “asosiy  talab  boʻyicha  da’vo  muddati  oʻtishi 
bilan  qoʻshimcha  talablar  (neustoyka,  garov,  kafolat  va  shu  kabilar) 
boʻyicha da’vo muddati ham oʻtgan hisoblanishi”ni nazarda tutadi. Garchi, 
asosiy  va  qoʻshimcha  talablarga  nisbatan  da’vo  muddatining  amal  qilish 
vaqti  turlicha  boʻlsada,  asosiy  da’vo  muddatiga  nisbatan  da’vo 
muddatining oʻtishi qoʻshimcha majburiyatga nisbatan huquqlarni amalga 
oshirish imkoniyatining bekor boʻlishiga olib keladi.  
Agar  asosiy  majburiyatga  nisbatan  da’vo  muddatining  tugashi 
qoʻshimcha  majburiyatga  nisbatan  ham  da’vo  muddatining  tugashi  olib 
kelsa, qoʻshimcha majburiyatga nisbatan da’vo muddatining oʻtishi asosiy 
majburiyatga nisbatan da’vo muddatining oʻtishini anglatmaydi.  
FKning  153-moddasiga  muvofiq,  buzilgan  huquqni  himoya  qilish 
talabi  da’vo  muddatining  oʻtganligidan  qat’i  nazar  sudda  koʻrib  chiqish 
uchun qabul qilinadi. Zero, sud da’voni koʻrib chiqishga qabul qilib, uning 
oʻtkazib  yuborilish  sabablarini  tekshirib,  oʻrganib  chiqadi.  Agar  da’vo 
uzrli  sabablarga  koʻra  oʻtkazib  yuborilgan  boʻlsa,  sud  da’vo  muddatini 
qayta  tiklashi  lozim.  Shu  munosabat  bilan  sud  da’vo  muddati  oʻtkazib 
yuborilgan  da’volarni  ham  koʻrib  chiqishi  lozimdir.  Chunki,  da’vo 
muddatining  oʻtkazib  yuborilish  sabablarini  faqatgina  sud  jarayonida 
aniqlash mumkin.