Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

8-MAVZU. QO‘LYOZMA MATNLARNI 
KRIMINALISTIK USULDA TEKSHIRISH 
 
Hujjatlar ashyoviy dalil sifatida kriminalistik tekshiruv ob’ekti. 
Kriminalistik xatshunoslik tushunchasi. Dastxatning identifikatsiyaviy 
belgilari. 
Xatshunoslik 
tekshiruvining 
uslubiyoti. 
Kriminalistik 
muallifshunoslik tekshiruvi. Dastxatshunoslik va muallifshunoslik 
tekshiruvini o‘tkazish uchun material tayyorlash.
Hujjatlar ashyoviy dalil sifatida kriminalistik tekshiruv ob’ekti 
Turli jinoyat ishlarini tergov qilish jarayonida daliliy ashyo 
bo‘lgan hujjatlar bilan ishlashga to‘g‘ri keladi. Jumladan, o‘zgalar 
mulkini talon-taroj qilish, mansabni suiiste’mol qilish jinoyatlari, 
firibgarlik, xo‘jalik ishlarida moliyaviy hisob-kitob hujjatlari bilan bir 
qatorda turli yozma hujjatlar kriminalistik tekshiruv ob’ekti hisoblanadi.
Kriminalistik ma’nodagi hujjatlar jinoyat ishi bo‘yicha ma’lum bir 
hodisalar haqida ma’lumot beradi. Ba’zi hujjatlarni jinoiy maqsadda 
ishlatib, undan qurol sifatida foydalanadilar. Firibgarlik jinoyati 
bo‘yicha qalbaki hujjat yordamida mablag‘ undirish, soxta hisob raqami 
va veksellar bilan bankadan pul olish va shu kabi hujjatlar ish yuzasidan 
ashyoviy dalil hisoblanadi. JPKning 84-moddasida ijtimoiy xavfli 
qilmishning yuz bergan yoki bermaganligi, uni sodir etgan shaxsning 
aybli yoki aybsizligini va ishni to‘g‘ri hal qilish uchun ahamiyatga molik 
boshqa holatlarini aniqlashga asos bo‘ladigan har qanday ma’lumotlar 
Esda tuting! Hujjat
deganda, keng ma’noda biror hodisani o‘zida 
yozma ravishda aks ettiruvchi moddiy ob’ekt tushuniladi. Sud va tergov 
amaliyotida hujjatlarning
 
quyidagi
turlari 
mavjud: qo‘lda turli yozish 
vositasida bajarilgan imzolar, xatlar (ariza, tilxat, tarjimai hol va h.k) 
moliyaviy hujjatlardagi qo‘lyozma va bosma matnlar; tipografiya usulida 
va bosma asboblar vositasida tayyorlangan hujjatlar, turli grafik 
chizmalar, rejalar, (hujjatlarning reproduksiya tasviri, kseroks nusxalari 
va h.k;) foto-kino hujjatlar; turli ob’ektlar, inson va ashyoviy dalillarning 
kino-foto, video tasviri va fonohujjatlar; magnit tasmasiga yozilgan turli 
ma’lumotlar. 

---

112 
jinoyat ishi bo‘yicha dalil hisoblanadi. Bu ma’lumotlar guvohning, 
jabrlanuvchining, gumon qilinuvchi ayblanuvchining ko‘rsatuvlari, 
ekspertning xulosasi, ashyoviy dalillar ovoz yozuvlari, video tasvirlar, 
fotosuratlar va boshqa tegishli hujjatlar bilan aniqlanadi. Ashyoviy 
dalillar kriminalistik ma’noda jinoyat ishini hal qiluvchi muhim omillar 
bo‘lib, ular jinoiy harakatning izlarini o‘zida aks ettiradi yoki jinoyatni 
sodir etishda qurol sifatida ishlatiladi. Ko‘rsatilgan sifatlar hujjatlarga 
nisbatan tegishli bo‘lganda ular ham daliliy ashyo hisoblanadi.
Hujjatlarni ashyoviy dalil sifatida tekshirishda ikki xil ma’lumot 
olish mumkin bo‘ladi: qo‘lyozma matn, imzo, raqam va boshqa yozuvlar 
kim tomonidan bajarilgan va ikkinchisi hujjat asl nusxami yoki 
qalbakiligi, qaysi qismi qanday usulda o‘zgartirilgan, o‘chirilgan, 
qo‘shimcha yozuvlar kiritilgan va hokazo. 
Ashyoviy dalil hisoblangan hujjatlarni ishga qay darajada molik 
ekanligini aniqlash uchun tergovchi ularni ko‘zdan kechirib, umumiy va 
individual xususiyatlarini aniqlaydi va tegishli tartibda rasmiylashtiradi.