Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

5-MAVZU. SUD FOTOGRAFIYASI VA VIDEO-
TASVIR YOZUVI 
 
Kriminalistik fotografiya tushunchasi, uning qo‘llanish shakllari. 
Kriminalistik fotografiya metodlari. Suratga va video-tasvirga tushurish 
natijalarini protsessual rasmiylashtirish. 
Kriminalistik fotografiya tushunchasi, uning qo‘llanish shakllari 
Sud fotografiyasi muhim kriminalistik sohalardan hisoblanib, 
uning jinoyatchilikka qarshi kurashdagi o‘rni kattadir. JPKning 91-
moddasida aytilishicha, dalillarni qayd etishda bayonnoma tuzish bilan 
bir qatorda ovoz yozish, videoyozuv, kinotasvir, fotosuratga tushirish, 
qoliplar tayyorlash, nusxalar olish, rejalar, sxemalar tayyorlash va 
axborotni aks ettirishning boshqa usullari qo‘llanishi mumkin. SHunday 
ekan, sud fotografiyasi hodisa joyini ko‘zdan kechirishda, tergov 
eksperimentida, murdani eksgumatsiya qilishda, olib qo‘yish va 
tintuvda, tanib olish uchun ko‘rsatishda va boshqa tergov harakatlarini 
o‘tkazishda dalillarni mustahkamlovchi va aks ettiruvchi vosita sifatida 
qo‘llaniladi. 
Kriminalistik fotografiya deganda tergov harakatlari va tezkor-
qidiruv tadbirlarida, shuningdek, ekspert tekshiruvlarida qo‘llaniladigan 
ilmiy ishlab chiqilgan suratga tushirishning usullari tizimiga aytiladi. 
Fotosuratlar tergov harakatlari bayonnomalariga yoki ekspert 
xulosalariga ilova qilinadi. Ular rasmiy ravishda tushirilgan ob’ektlarni 
aks ettirib: predmet (iz) alomatlarini; tergov harakatlari olib borilgan 
sharoitni; ekspert tekshiruv natijalarini idrok etishga imkon beradi. 
Bunday tasvir bayonnomaning tasvirlov qismini (ekspert xulosasining 
tekshiruv qismini) to‘ldiribgina qolmay, balki og‘zaki tasvirlash orqali 
idrok etilishi qiyin bo‘lgan alomatlar va sharoitlarni tushunish imkonini 
beradi.
Suratga tushirish mustahkamlashning ob’ektiv shakli sifatida aks 
ettirish og‘zaki usuliga nisbatan bir qator afzalliklarga ega: olingan 
suratlarning rasmiylashtirilganligi, ularning yaqqolligi, ma’lumot 
uzatishda yuqori darajada aniqligi, aks ettirish jarayonining nisbatan 
tezligi bularning barchasi zamonaviy fotoapparaturalardan foydalangan 
holda dalillarni mustahkamlashning eng muhim usullaridan biri bo‘lib 
qoldi. 

---

59 
Kriminalistik fotografiya ishonchli aks ettirishning va ilmiy-
tekshiruv usullarining majmui sifatida hozirgi amaliyotda keng 
qo‘llaniladi. 
Mazkur 
ko‘shimcha vositalardan foydalanilganligi haqida 
tegishlicha 
tergov 
harakati 
bayonnomasi 
yoki 
sud 
majlisi 
bayonnomasida aks ettiriladi. Shuningdek, JPKning 127-moddasida 
aytilishicha, shaxsni tanib olish uchun ko‘rsatishning iloji bo‘lmaganda, 
yoxud 
xavfsizlikni 
ta’minlash maqsadida uning fotosuratidan 
foydalanish mumkin. Bunda tergov harakatlari bayonnomasiga yoki sud 
majlisi bayonnomasiga fotojadval ilova qilinadi. JPKning 136-
moddasida aytilishicha, ko‘zdan kechirish chog‘ida surishtiruvchi, 
tergovchi yoki sud fotosuratga tushiradi. 
Sud-tergov va tezkor-qidiruv fotografiyasida mustahkamlovchi 
metodlar 
qo‘llaniladi. 
Sud-ekspert 
fotografiyasida 
ham 
mustahkamlovchi, ham tekshiruvchi metodlardan foydalaniladi.
Sud-tergov fotografiyasi quyidagi hollarda qo‘llaniladi: 
1) hodisa joyini, murdani, ashyoviy dalillarni, hujjatlarni ko‘zdan 
kechirishda; 
2) tirik shaxslarni guvohlantirishda; 
E'tibor qiling! Kriminalistik fotografiyaning metod va usullari, 
maqsadlariga ko'ra dalillarni mustahkamlovchi va tekshiradigan 
bo'lishi mumkin. Mustahkamlovchi metodlarga panorama, o'lchovchi, 
reprodukciyaviy, stereoskopik, tanib olinadigan va katta masshtabli 
suratga tushirish kiradi. Tekshiriladigan mikrosuratga tushirish, tasvir 
kontrastini kuchaytirish maqsadida suratga tushirish va ko'rinmas 
spektr nurlarida suratga tushirish kabi mustahkamlovchi metodlar 
qurollanmagan ko'z bilan ko'rish imkoni bo'lgan, tekshiriladigan 
suratga tushirish alomatlarini aks ettirish uchun hizmat ?iladi. 
Tekshiruv metodlari yordamida hujjatlardagi qalbakilashtirish izlari 
aniqlanadi, mikroalomatlar o'rganiladi va hokazo.
Kriminalistik fotografiya turlari 
sud-tergov fotografiyasi 
tezkor-qidiruv fotografiyasi 
sud-ekspert fotografiyasi 

---

60 
3) tintuv o‘tkazishda; 
4) tergov eksperimenti jarayonida; 
5) tanib olish uchun ko‘rsatishda; 
6) tirik shaxslarni va murdalarni ro‘yxatdan o‘tkazishda.
Ekspert fotografiyasi barcha turdagi kriminalistik ekspertizalarda 
va ko‘pgina boshqa turdagi ekspertizalar (sud-tibbiyot, sud-avtotexnik, 
sud yong‘in-texnik va boshqalar)da qo‘llaniladi. Bu metodlar bilan bir 
qatorda orientir, obzor, detal va markaziy sur’atga tushirish kabi xususiy 
metodlar ham qo‘llaniladi. 
U yoki bu turdagi suratga tushirishdan foydalangan holda, daliliy 
ahamiyatga ega bo‘lgan ob’ekt va faktlarni eng yaxshi tasvirga 
tushirishni ta’minlovchi suratga tushirishning metod va usullari 
tanlanadi.