Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Masshtabli fototasvir
o‘lchamlarni aniqlash imkonini beradi 
(uzunligi, bo‘yi va eni). U hujjatlarni, predmetlarni, jinoyat qurollarini, 
izlarni va boshqa ashyoviy dalillarni suratga olish imkonini beradi. 
Masshtabli fototasvirda ob’ekt bilan birgalikda masshtabli chizg‘ich 
qo‘llaniladi. Ob’ekt necha baravar kichraysa, u ham shuncha darajada 
kichrayadi, shunda u keyinchalik barcha parametrlar bo‘yicha o‘lchansa 
bo‘ladi. Bunday bir xil kichrayishga erishish uchun, masshtab suratga 
olishda ikkita shartga rioya qilish kerak bo‘ladi: 1) chizg‘ich ob’ektning 
yoniga qo‘yilibgina qolmasdan suratga olinuvchi tekislik bilan bir 
yo‘nalishda qo‘yilishi kerak; 2) fotoapparat shunday joylashtirilishi 
kerakki, ob’ektivning optikasi suratga olinuvchi tekislikka nisbatan 
perpendikulyar holatda bo‘lishi lozim. Masshtabli chizg‘ichni suratga 
olinuvchi ob’ektning ustiga qo‘yish tavsiya etilmaydi, sababi bunda 
ba’zi detallar yopilib qolishi mumkin. 
Metrik suratga olish
suratga olingan ob’ektning nafaqat hajmi, 
balki ular orasidagi aniq masofa haqida tasavvurga ega bo‘lish imkonini 
beradi. Metrli fotografiya usulida metrli suratga olishdan obzorli va 
markazli suratga olishda zarur bo‘lganida qo‘llaniladi. 
Katta masshtabli s’yomka
mayda izlarni, mayda predmetlarni va 
ularning detallarini aks ettirishda qo‘llaniladi. Qapchig‘i ikki baravar 
cho‘ziladigan yoki ob’ektivga o‘rnatiladigan moslama yordamida 
ob’ektni 
tabiiy 
kattalikda 
olish 
mumkin. 
Kichik 
formatli 
fotoapparatlarda suratga olish ancha qiyin. Ular eng yaqini bir metr 
masofadan surat olish imkonini beradi (ba’zilari 0,5m masofadan). 
Birinchi holda fotografik ko‘paytirish koeffitsienti 19-20, ikkinchi holda 
11-12 baravar bo‘ladi. 
Reproduksiyaviy fototasvir
usuli ob’ektning yuzini: hujjatlarni, 
chizma, fotosuratni, qo‘lda chizilgan rasmlarni, loyihalarni natural 
kattalashtirilgan va kichiklashtirilgan holda suratga olish (foto nusxa 

---

63 
ko‘chirish) uchun qo‘llaniladi. Reproduksiyaviy usul ikki turda bo‘ladi: 
1) fotoapparat yordamida; 2) kontakt usulda. 
Reproduksiyaviy suratga olish hujjatlarning hamma turlarini 
daliliy ashyo qilib ko‘rsatish uchun rasmiylashtiriladi. Bunday 
suratlardan tezkor maqsadlarda ko‘zdan kechirish bayonnomalarini 
to‘ldirish, shuningdek, shu hujjatlarni ekspertiza qilish uchun 
foydalaniladi. Kontakt reproduksiya usulida suratga olish uchun refleksli 
qog‘ozlar ishlatiladi. Ular asosan turli xildagi hujjatlarning chizma, 
sxema nusxalarini olish uchun foydalaniladi. Refleksli qog‘oz emulsiya 
tomoni bilan nusxasi olinayotgan original hujjatning ustiga tiniq shisha 
bilan yopiladi va tepasidan to‘g‘ri yorug‘lik beriladi. Olingan negativ 
bilan nusxalarni ko‘paytirish mumkin bo‘ladi.