Logopedik ritmika

16.
 
YaKUNLOVChI MAShQLAR 
 

---

Bu mashqlarning maqsadi – shug‘ullanuvchilarni tinchlantirishga, ularning 
diqqatini boshqa turdagi mashqlarga jalb etishga qaratilgan. Ularni turli xil shakllarda 
o‘tkazish mumkin, musiqa ostida oddiy marsh, qayta tizilib olish; asar xarakterini 
aniqlash bilan musiqa tinglash. Masalan, «Andijoncha o‘yin» yoki «Bulbulcha 
qo‘shig‘i»ni tinglash. Bundan tashqari, tinglangan musiqada qanday qiyofalar aks 
ettirilganligini va ular uyg‘otgan tasavvurlar haqida so‘zlab berish. 
Musiqa, harakat va so‘z uyg‘unligi logoritmikada turlichadir. Ammo musiqa, 
harakat va so‘z ulushlari qanday bo‘lmasin, mashq davomidagi kompleks holatda ular 
shug‘ullanuvchining harakatlanishi muhitini, uning faoliyatini shakllantiradi va 
shaxsga nisbatan ijobiy ta’sirni tartibga keltiradi. Aniq o‘lchovdagi, maqsadga 
yo‘naltirilgan va tejalgan harakat odamda qanoatlanish tuyg‘usini uyg‘otadi. Ritm bir 
qator persepsiya organlari bilan – kinetik his qilishlar, taktil eshitish va ko‘rish azolari 
bilan qabul qilinadi. Bu kuchli stimullar nutqni tuzatishda qo‘shimcha motiv-asos 
hosil qiladi. Bolada harakatlanish muhitini normallashuvini va nutq nuqsonlarining 
tuzatilishini ongsiz hamda tabiiy holatda amalga oshirish juda muhimdir. Bunda 
bo‘shashish – xotirjamlik ta’minlanadi hamda ruhiyhissiy va mushak zo‘riqishlaridan 
ogohlantiradi.
Barcha va alohida guruhlardagi mushaklarning umumiy motor tayyorgarligi 
nafas va artikulyar mushaklar faoliyati normallashuviga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Ritmik mashqlarni ijobiy hissiy ta’sirlanish asosida bajarish, to‘g‘ri nutqning 
tarbiyalanishiga, bolalar faoliyatining muomalada, o‘yinlarda va xarakatlardagi 
improvizatsiyalarda jadallashuviga turtki beradi. 
Logoritmik muhit barcha turlardagi har xil uyg‘unliklarda foydalanish – nutqiy 
nuqsonlarga ega bo‘lgan odamlarning ijtimoiy qayta tiklanishidagi yakuniy 
maqsadlariga asoslangandir.
Savol va topshiriqlar 
1. Logopedik ritmikaning qanday vositalarini bilasiz? Bolalar bilan ishlashda ulardan 
nima uchun foydalaniladi? 
2. Nutq nuqsonlarini korreksiya qilishda – tuzatishda ritmning ahamiyati nimadan 
iborat? 

---

3. Kuylashning turli xil malakalarini o‘qitishga misol keltiring. 
4. Harakatlantiruvchi o‘yinlarning nutq korreksiyasida va bolalar harakatida qanday 
ahamiyati bor? 
5. Tasma yozuvidagi musiqiy asarni (o‘qituvchi tomonidan taklif qilingan) tahlil 
qiling va undagi harakat xarakateri va ko‘rinishini aniqlang (o‘yin yoki raqs). 
6. Xalq qo‘shiqlari misolida xorovod uchun harakatlar kompozitsiyasini tuzing.