Logopedik ritmika

«Uyqusirama!»
Zal o‘rtasiga mel bilan aylana chizib qo‘yilgan. Uning ichiga 
esa turli joylariga o‘yinchilar sonidan bittaga kam bo‘lgan kichik aylanachalar 
chizilgan. Hamma katta aylana ichiga kiradi. Signal berilishi bilan o‘yinchilar bittadan 
kichik aylanalarni egallashga xarakat qiladilar. Joysiz qolgan yutqazgan xisoblanadi 
va o‘yindan chiqadi. Bunda kichik aylanalarning biri ham o‘giriladi, yana o‘yinchilar 
sonidan bittaga kam bo‘ladi. 
Yuqorida sanab o‘tilgan barcha harakatlantiruvchi o‘yinlarda o‘yinchilarning 
harakatlari takomillashib boradi, ko‘rish va eshitishga bo‘lgan diqqat-e’tiborlari 
rivojlanadi, makon hamda vaqt bo‘yicha mo‘ljallashga nisbatan harakat 
reaksiyasining tezligi, kuchlarini hisoblashdagi aniqlik, harakat uyg‘unligidagi 
epchillik va tezkorlik ortadi, shaxsning jur’atlilik, qat’iyatlilik, hojatbarorlik, o‘yin 
ishtirokchilariga nisbatan do‘stona munosabatlar va jamoatchilik kabi fazilatlarga 
tarbiyalanib boradi. 
Mos keluvchilar qoidalari bilan maxsus tashkillashtirilgan harakatlantiruvchi 
o‘yinlarga raqslarni misol keltirish mumkin. Turlicha ko‘rinishlariga bog‘liq xolda 
raqslar ma’lum bir qat’iy qoidalarga ega bo‘lib, ularning bajarilishi musiqa ishtirokida 
amalga oshiriladi. Raqslar o‘ynovchilarda chuqur his-hayajonni hosil qiladi. 
Raqslardagi jismoniy yuklanish ham turlichadir, u davomiyligi va takrorlanishi 
chastotasi bo‘yicha darajalanadi. Turli xil raqslarda zo‘riqish yoki butun organizmga, 
yoki faqatgina pastki qismlarga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Raqslardan maxsus xarakat 
koordinatsiyasi buzilgan holatda foydalaniladi. (sekin ritm va tempdagi raqslar), turli 
genezdagi nutqning buzilishida (raqsning tempi va davomiyligi patsientning yoshi va 
nutq bilan birga harakatining xam buzilishiga aniqlanadi), asab sistemalari 
funksiyalarining shkastlanishiga (tez va sekin raqslar) logoritmik mashg‘ulotlarga eng 
turli xil mavzu va syujet sheri yoki prozdik matinni saxnalashtirish o‘yinlarini 

---

qo‘llash foydalidir. Harakatlar, pantomimo, mimika hamda irodali nutq orqali 
o‘yinchilar o‘yin mazmuni va undagi qiyofalarni namoyon etadilar. Sahnalashtirish 
o‘yinlari butun qyin davomida musiqa bilan birgalikda yoki musiqa uning ayrim 
qismlariga akkomponement sifatida beriladi va shuningdek, musiqasiz o‘tkaziladi. 
Bunday o‘yinlar turli xil yoshdagilarga qiziqish uyg‘otadi; yoshga va korreksiya 
ishining egaligiga bog‘liq holda o‘yinning nutq materiali qiyofaning harakatda 
shakllanishini murakkablashtiradi.