Logistika

muvofiqlik — rejalashtirish tizimining barcha alohida rejalari yaxlit holga keltiriladi va muvofiqlashtiriladi. Muvofiqlik eng awal rejaning tarkibiy qismlariga va alohida rejalar o'rtasidagi bogMiq- likka tegishli. Rejalaming mazmuni jihatidan maqsadlar, prog- nozlar, tadbirlar, mablagMar, rejalar va muddati uchun mas’ul shaxslar harakati muvofiqlashtiriladi. Alohida rejalarning zamrligi, shoshilinchliligi, iyerarxiyaligi, izchilligi va o'zgaruvchanlik darajasi yuzasidan muvofiqlashtirilishi talab etiladi. Rejalarning yaxlit holga keltirilishi turli darajadagi rejalar muvofiqligini o‘z ichiga oladi.

Rejalar muvofiqligi — biron darajadagi rejalaming muvofiq- lashtirilishi butun bir tizim faoliyatini rejalashtirish, ya’ni logistik ish tartibini bajarishga qaratilgan bir-biri bilan bog'liq materiallar oqimini qayta ishlash, standart va texnik sharoitlar rejalarini ishlab chiqish demakdir.

Iqtisodiy rejalashtirish narxiar, baholar, ish haqi va boshqa xarajatlarning umumiy tendensiyasini baholashda zamr bo‘lgan ma’lumotlar bilan ta’minlaydi. Tarmoqli rejalashtirish tarmoq modellarini va jadvallarini ishlab chiqishni o‘z ichiga oladi.

Logistika vazifaiari korxonaning umumiy biznes-rejasiga kiri- tilishi lozim. Shu tariqa bozor sharoitini tahlil etish va ish hara­kati uslubini belgilash jarayonida xaridorlar talabini aniqlash va taqsimlash vositalarini tanlash zamr bo'ladi. Ish harakatining boshqa turlarini baholash va keyinchalik ko'proq raqobat ko‘rsa- taoigan strategiyani aniqlash jarayonida tovarlarni yetkazib berish, saqlash va harakatlantirish bilan bogliq omillar hisobga olinishi kerak.

Kompaniyalar aksariyat hollarda uyushgan rejalashtirishga logistika masalalarini kiritmaydi va shuning uchun foyda olmaydi. Buning sababi materiallar oqimi boshqaruvi jarayonining o'zga- ravchan mohiyatidadir. Bunday korxonalarda logistikani ta’minot bilan tenglashtiradilar, qisqa muddatli omil sifatida izohlaydilar, uzoq muddatli rejalashtirish bilan kamda-kam bogiaydilar.

Yuqori o‘zgaruvchanlikka ega bo‘lgan logistika ham qisqa muddatli, ham uzoq muddatli omil bo‘lgani sababli ular orasidagi irqni belgilash juda murakkab. Biroq logistikaga qilinadigan moliyaviy va moddiy xarajatlar miqdori, shuningdek, logistikaning korxona raqobatbardoshligiga ta’sir ko‘rsatish darajasi bunday I.irqni aniq belgilashni talab etadi, ayniqsa, umumiy biznes-rejaga logistika elementlari kiritilishi zarur bo‘lgan hollarda.

4. 
   Ishlab chiqarishning moddiy ta’minotini rejalashtirish
   

Korxona ishi amaliyotida, ishlab chiqarish moddiy ta’minotini rujaJashtirishning bir qancha usullari ishlatiladi (5.1-rasm):

• 
  buyurtmali; rejadagi vazifalar asosida; amalga oshirilayotgan «•litiypilar asos da.
  

Buyurtmali uslub talab etilayotgan xomashyoni faqatgina ehtiyoj mg'ilganda sotib olishni nazarda tutadi, shuning uchun ham ombor zaxiralari hosil qilinadi. Bu uslub donalab va mayda scriyalab ishlab chiqarishni, omborlashtinlisla qiyin bo‘lgan, yuqori •.iliilli materiallarga va ko'p joy egallaydigan detallarga hamda sozlash ishlarini olib borish uchun zarur materiallarga bo'lgan chiivojni qoniqtirish uchun qo‘llaniladi.




5.1-rasm. Ishlab chiqarishning moddiy ta’minotini rejalashtirish usullari.




Buyurtmalar asosida moddiy ta’minot alohida va bir qancha pozitsiyalar bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin. Bir qancha pozitsiyalar bo‘yicha moddiy ta’minot bir xil vaqt oraliqlaridan (masalan haftalardan) keyn amalga oshiriladi, bunda berilgan davr bo‘yicha kelib tushgan arizalarni hisobga olgan hoida bitta umumiy buyurtma shakilanuriladi.

Rejadagi vazifaiar asosida moddiy ta’minot. Bu uslub raaterial- larga bolgan ehtivojning determinant hisobiga asosianadi. Bunda ma’lum davrda vujudga keladigan birlamchi va ikkilamchi ehtiyoj- larni aniqlash imkonim beruvchi mahsulot strukturasini hamda qo‘shimcha ehtiyojlaming ma’lum bo'lishi nazarda tutiladi.

Rejadagi vazifaiar asosida xomashyo bilan ta’minlashda buyurtmalar hajmi netto ehtiyojdan kelib cbqqan holda aniqlanadi, bunda rejaiashtirilayotgan kelib tushishlar va omborda mavjud materiallar miqdori hisobga olinadi. Bu hisob ketma-ketligi

1. 
   jadvalda ko'rsatilgan. Materiallarga buyurtmalar faqatgina umumiy ehtiyoj mavjud zaxiralardan oshsa beriladi.
   

Ombor zaxirasi, ko‘zlangan zaxira va sex zaxirasi tushun- chaiariga tasnif beramiz. Ombor zaxirasi — bu ishlab chiqarishga mo‘ljallagan va buxgalteriya hisobida keltirilgan mavjud materiallar miqdori. Materiallarga haqiqiy ehtiyojni aniqlash maqsadida ombor zaxirasi ikki qismga ajratiladi: belgilangan ishlab chiqarish dasturi ixtiyoriga berilgan, lekin sex tomonidan ishlatilmagan materiallar hamda olinishi mumkin bo‘lgan materiallar (mavjud zaxira).

Ko^£zlangan zaxiralar — bu realizatsiyaga moMjallangan va snuning uchun qoM ostida mavjud deb olinmaydigan materiallar miqdori. Sex zaxirasi — bu omoordan olingan va qayta ishlash maqsadida sexda joylashgan materiallar.