Logistika

UO‘K 164(075.8) KBK 65.40ya73


ISBN 978-9943-05-895-8
© D.M. Umarova, M.A. Bo‘ronova, 2016 © Cho‘lpon noinidagi NMIU, 2016

K1RISH

Jarayonlami tashkil eushning logistik konsepsiyasini faqatgina Ingislika sohasida mutaxassislar tomonidangina amalga oshirib hn'lmaydi. Jarayonlarni tizimli tashkil etish falsafasi biznesning layanch falsafasi bo‘lishi lozim. Tijoratchilar, iqtisodchilar, turli larmoq menejerlari logislika konsepsiyasini tushunishlari va qabul (|ilishlari, jarayonlarni logistik tashkil etishning asosiy usullarini hilishlari hamda erishiladigan samarani ko‘zda tutadigan bo‘lishlari kcrak. Shuning uchun ham bugungi kunda logistika sohasidagi kcng qamrovdagi oliy ta’lim vazifasi nihoyatda muhim hisoblanadi.

0‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Г.А. Karimov O'/.bekiston Respublikasi Oliy Majlisi Oonunchilik palatasi va Scnatining qo‘shma majlisidagi ma’ruzasida 0‘zbekiston Respub- likasi iqtisodiyotini yanada rivojlantirish borasida to‘xta1ib: «... bizning yaqin istiqboldagi eng muhim vazifamiz boshlagan ishlarimizni izchil davom ettirish — iste’mol talabini kengaytirish maqsadida sotsial sohani rivojlantirish, mehnatga haq tolashni v niada oshirish, xizmat ko‘rsatish sektorini, infratuzilma obyekt- larini rivojlantrishga, transport va kommunikatsiya loyihalarining amalga oshirilishiga alohida e’tibor berishdir»^I deb ta’kidlab o'tdilar.

Shuningdek, I.A. Karimov 0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2011-yilning asosiy yakunlari va 2012-yilda 0‘z- hi-kistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng muhim ustuvor yo'nalishlariga bag‘ishlangan ma’ruzasida 0‘zbekiston iqtisodiyoti oldida turgan asosiy vazifalar to‘g‘risida to’xtalib, «... bugungi ki skin raqobat sharoitida mahsulotlarimizning jahon va mintaqaviy bozorlarda xaridorgir bo‘Iishi va mustahkam o‘rin egallashi uchun bu boradagi ishlami yana bir bor tanqidiy ko‘rib chiqish lozim. Bunda tashki bozorda xaridorbop, yuqori likvidli mahsulotiar ishlab chiqarishni kengaytirish uchun eksporlga mahsulot chiqa- radigan korxonaiarni rag‘batiantirishni vanada kuchaytirish, ularga yangi imtiyoz va preferensiyalar berish bo‘yicha qo‘shimcha chora- tadbirlar tayyorlash zarur»^II deb ta’kidladilar.

Ma’lumki, g‘arb iogistikasi modellari mamlakatimiz xo^ljalik amaliyotiga har doim mos kelavermaydi. Logistik tizimlar — bu atrof-muhit bilan uzviy aloqasiz qarab bo‘lmaydigan jonli tizimlardir. G‘arb tizimlaridan nusxa olish strategiyasi — bu egalik strategiyasi bo‘lib, biroq yetakchilik strategiyasi emas. Mamla­katimiz iqtisodiyotiga, birinchi navbatda, bizning sharoitimizga to^£g‘ri keladigan, jarayonlar samaradorligining keskin o‘sishiga imkon beruvchi logistika falsafasini tadbiq etish lozim.

Yangi ilmiy va o‘quv «logistika» fanini o‘rganish obyekti moddiy va ular bilan bog‘liq bo‘lgan axborot oqimlari hisoblanadi. Fanning dolzarbligi va uni o'rganishga bolgan qiziqishning keskin ortishi logistik yondoshuvdan foydalanish orqali moddiy tizimlar faoliyati samaradorligini oshirishning potensial imkoniyatlari bilan bog liqdir. Logistika xomashyo va yarimtayyor mahsulotiar olib kelish bilan iste’molchiga tayyor mahsulot yetkazib bei.sh o‘rtasi- dagi vaqt oralig‘ini keskin qisqartirish imkonini beradi. Yuklami saqlash va tashish xarajatlarini keskin qisqartirishga imkoniyat yaratadi. Logistikaning qo‘llanishi ma’lumot olish jarayonini tezlashtiradi, serviz xizmati darajasini oshiradi.

Logistika sohasidagi faoliyat ko‘pqmalidir. U transport, ombor xo‘jaligi, zaxnalar, xodimlar boshqaruvi, axborot tizimlari, tijorat faoliyati va boshqalanu tashkil etishni qamrab oladi. Sanalgan vazifalarning har biri tegishli soha fanida chuqur o‘rgamlgan va bayon etilgan. Logistik yondashuvning vangiligi yuqorida sanalgan

laoliyat sohalarining maromli tashkil etilgan yengil boshqaruvini va yuqori samarali material o'tkazuvchi tiiimlarini yaratish maq- ididagi uzviy bog'liqligim ta’minlash hisoblanadi.

Logistik tarzda tashkil etilgan tizimlar an’anaviy material o'tkazuvchi tizimlardan xuddi zamonaviy avtomobil XX asr bosh- laridagi avtomobildan farq qilgani kabi farq qiladi. Logistikaning ita/ariy fan sifatidagi maqsaai xuddi shunday tizimlarning paydo Iw'lishi va amal qilish qonuniyatlarini o‘rganishdir. Logistikaning .imaliy faoliyat tandagi maqsadi esa ushbu tizimlarni yaratish va ularning amal qilishini ta’minlash hisoblanadi.

Moddiy oqimlarni boshqarish har doim xo‘jalik faoliyatining mnliim tomoni hisoblanib kelingan, biroq nisbatan yaqin vaqtlarda и iqtisodiy faoliyatning eng muhim vazifalaridan biri tarzidagi nnvqega ega boldi. Asosiy sabab -iste’molchining tez o‘zgaruvchi hoxish-istaklariga tez moslashuvchan bo‘lgan ishlab chiqarisli va savdo tizimlari zaruriyatini tug‘dirgan sotuvchi bozoridan iste’mol hozoriga o‘tishidir.

Iqtisodiyotda tarkibiy islohotlar va iqtisodiyotni modernizatsiya- lashni yanada chuqurlashtirish, uning ko‘lamini kengaytirish bilan bog‘liq masalalarning nazariy va amaliy tomonlarini o'rganishda «l.ogistika» fani alohida o‘rin tutadi.

Jahon tajribasi shuni ko‘rsatadiki, bugungi kunda raqobat bozorida kimki logistika sohasida layoqartli (kompetentli) bo‘lsa, yelakchilik mavqeyiga ega bo‘ladi.

0‘quv qo‘11anmani tayyorlashda mualliflar ko‘p yil davomida olib borishgan izianishlar natijasi, o‘qigan ma’ruzalari va o‘quv adabiyotlardan keng foydalangallar.

I BOB. LOGISTIKA FANIGA KIRISH