Ўлмасой опамнинг азиз хотирасига бағишлайман

Учинчи қисм
 

---

Хола тузалиб қолган экан, дастурхонига янги ёпган нонларидан 
ўраб, уларни кўргани келди.
– Қошингни қораси ювса кетарми? – деди уни қучиб. – Айланай 
сендан, кўз тегмасин, мунча чиройли бўлмасанг, ўлгур? 
Қалдирғочни қаноти-я, менга бермайсанми?
– Бермайман, – деди Раъно, кулиб.
– Қизғанасанми, а, қизғанасанми? – деди хола. – Унда билиб ол, 
менинг қошим сеникидан чандон қуюқ, қоп-қора эди.
– Унда қани ўша мақтаган қошларингиз?
– Болаларимга бўлиб бердим-да, – деди хола. – Бешта болани ҳар 
бирига бўлиб берсам, ўзимга нимаям қоларди?
* * *

---

– Боққа кирсам, бир олма роса қизариб пишибди, – деди она кулиб. 
– Бозорга олиб чиқиб сотиб юборақолсаммикин?
Ҳақиқатан ҳам боғнинг олмаси бир тарафи тарам-тарам қизғиш, 
бошқа тарафи оч-яшил бўлиб етилган, яқинига борса, бошни 
айлантирар ширин исиям гуркираб турарди.
Раъно энди айтилган гапнинг тагида бошқа гап бўлишини билиб 
олган эди.
– Сотиб нима қиласиз, – деди ғаши келиб. – Зарари тегяптими, 
бечорани?
– Вой, нимага зарари тегар экан? – деди она. – Мева етилса, узиб 
эгасига берасан-да! Ерга тўп этиб тушсинми бўлмаса?
– Тушса тушаверсин, – деди Раъно, зарда қилиб.
– Қўярмидим? – деб кулди она. – Халқни кўзига катта тўй қиламиз 
ҳали.
– Халқингиз билан нима ишим бор? – дея лаб бурди Раъно.
– Бекор айтибсан, билсанг, боринг ҳам, йўғинг ҳам шу эл, – деди 
она.
Шу эл сенга қиймат берса, қадринг ошади, қиймат бермаса, 
моховдан баттар бўлиб қоласан.
– Тўй қилсанг ҳам шу элга қиласан, бўлмаса кимгаям қилардинг?
Маросиминг бўлса ҳам шу халқ келиб қарайди.
Юкингни кўтаради, шодлигингга шерик бўлади, мусибатингни 
аритади.
Ўзингни юртингда ҳамма сенга қавму қариндош, ҳамма сенга 
жигар.
Бирор бегона жойга бориб кўр-чи, биров сенга “кел” дермикин?
Биров иккита нон кўтариб чиқармикин, тўй-тўйчиғида худди 
ўзингникидай ўйнаб-кулиб ўтира олармикинсан?
* * *

---

Ота хасталаниб ётиб қолди.
Куз келган эди. Беҳининг япроқлари олтин ранг олган, терак 
қирмизи тилларанг, ўтларнинг узун барглари тубидан оч-яшилтоб 
сарғайган, ариқ суви яшил тус олган эди. Ҳавода мезонлар уча 
бошлади. Эрталаблари ўтлоқлар шудрингдан жиққа ҳўл бўларди, 
экинзорларнинг кулранг тупроғи намдан қорайиб қоларди.
– Нима бўлди сизга? – деди она.
– Билмадим, – деди ота иҳраб. – Шу, биқиним санчийди. Анчадан 
бери санчиб-санчиб қўярди, ўтиб кетар деб юраверибман, энди 
кучайиб кетди.
– Вой ўлмасам, нима қиламиз?
– Мақсуд дўхтирни чақирақол, – деди ота.
Она қўшниникига чиқиб кетди. У ердан “Мақсуд дўхтирникига 
бориб келинг, болам, акангизни мазаси қочиб қолди”, дегани 
эшитилди.
Раъно отасининг ёнида не қиларини билмай ўтирарди. Бир нима 
деб кўнглини кўтаргиси келарди, ўйлаб туриб-туриб, ахийри:
– Чой дамлаб келайми, ота? – деб сўради.
Отанинг атрофи тиришларга тўла кўзида илиқ ифода пайдо бўлди.
“Жоним қизим”, деди овози алланечук ўзгариб. Яна бир нималар 
демоқчи бўлиб жим қолди, ўйлари кўзларидан билинар эди. Ҳар 
ҳолда, суйиб-алқаб анча гаплар айтгиси келган бўлиши мумкин. 
Кейин қийналиброқ бир ютинди-да:
– Майли, қизим, – деди.
Раъно отанинг айта олмаган гапларини тушунгандай эди. Ўша 
маҳалда нималар дегиси келган экан улкан гавдали барваста бу 
кишининг? Қалб сезиб-туғён кўтарар, ўзини ота бағрига отгиси, 
тўйиб-тўйиб юзларини ишқагиси, яна аллақанча номаълум 
истаклар бор ва ҳаммаси қизнинг отага улкан меҳридан бино 
бўлмоқда эди.
Лекин, ота ҳам бир нима демади, қиз ҳам.
Раъно айвонга борди-да, чой дамлашга тутинди.