Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

Turizmda investitsiyalar hajmiga ta’sir qiluvchi omillar
42
 
№ Omillar 
Belgilanishi 
1 
Investitsiyalar hajmi 
Y 
2 
Turmaрsulot sotishdan daromad 
x
1
3 
Turfirma xarajatlari 
x
2
 
4 
Asosiy vositalar qiymati 
x
3
 
5 
Soliq to‘lovlari 
x
4
 
____________________ 
42
Muallif tomonidan tayyorlandi. 

---

364 
Excel dasturi yordamida amalga oshirilgan regression tahlil 
natijalari asosida omillarning turistik korxonaning investitsiyalar 
qiymatiga ta’siri baholandi. Yuqori ko‘rsatkichli determinatsiya 
koeffitsienti (R) ning yuqori qiymati ushbu omillar o‘rtasida kuchli 
bog‘liqlik mavjudligi hamda regressiya to‘g‘ri chizig‘i atrofida uncha 
katta bo‘lmagan tasodifiy taqsimotga ega ekanligidan dalolat beradi. 
7-jadval
Regression tahlil natijalari
43
 
Regression statistik 
Ko‘plik regressiya koeffitsiyenti R 
0,708 
Determinatsiya koeffitsiyenti R
2
0,501 
Normallashtirilgan R
2
0,401 
Baholashning standart xatoligi S
e
7619,080375 
Kuzatishlar soni 
25 
Konstanta 
5998,87 
Koeffitsiyenti X1 
0,007 
Koeffitsiyenti X2 
0,02 
Koeffitsiyenti X3 
0,06 
Koeffitsiyenti X4 
-0,21
P>t1
0,01** 
P>t2
0,04** 
P>t3
0,005** 
P>t4
0,05** 
5-rasm. Omillarning investitsiyalar hajmiga ta’siri
44
__________________________ 
43
Muallif tomonidan tayyorlandi. 
44
Muallif tomonidan tuzildi. 

---

365 
Tanlab olingan omillar turizmda investitsiyalar hajmining 
o‘zgaruvchanligini 70.1 % asoslab beradi, qolgan 29.9% esa boshqa 
omillar ta’sirida ro‘y beradi. Baholashning standart xatoligi S
e
= 7619 
ming so‘m bo‘lib, investitsiyalar haqiqiy qiymati va prognoz qiymati 
o‘rtasidagi chetlanish hajmini anglatadi. Mazkur holatda regressiya 
tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:
Y = 5998.6 + 0.007 
x
1
+0.02
x
2
+0.06 
x
3
– 0.21 
x
4
(17) 
Regressiya tenglamasidan ko‘rinib turibdiki, soliqlarning miq-
dori 1000 so‘mga oshsa, investitsiyalar hajmi 210 so‘mga kamayadi. 
Agar asosiy vositalar 100 ming so‘mga oshsa, investitsiyalar 
miqdori 6000 so‘mga o‘sadi. Biroq bu samara turistik biznesning 
kapital qo‘yilmalari yoki asosiy vositalari qiymatining oshishi bilan 
ham amalga oshishi mumkin. Chunki uzoq muddatli investitsiyalar 
asosan kapital qo‘yilmalar tarzida amalga oshadi. O‘zbekistonda 
turizm rivojlanishining joriy bosqichda xostellar, milliy taomlar 
restoranlari, transport vositalari (shinam avtobuslar, dabldekerlar) 
xarid qilish dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Xizmatlar reklamasi va 
siljitish xarajatlarini optimallashtirish, mahalliy hamjamiyat, bosh-
qaruv organlari bilan hamkorlikda mamlakatning jozibador imijini 
shakllantirish xorijiy investitsiyalar kirib kelishini ta’minlaydi. Bu 
esa iqtisodiyotni rivojlantirishning hozirgi bosqichida strategik 
vazifa hisoblanadi. 
Shunday qilib, soliq to‘lovlarining turizm sohasini investit-
siyalashga ta’sirini o‘rganish natijasida quyidagi ko‘p omilli model 
ishlab chiqildi:
8-jadval