Lim vazirligi guliston davlat universiteti

Temir yo’l transporti. O’zbekistonda mavjud bo’lgan transport turlari orasida etakchi va muhim o’rinni temir yo’llar egallaydi. Mamlakatlarning tashqi iqtisodiy aloqalarida, ayniqsa eksport va import munosabatlarida ushbu transport turining ahamiyati beqiyosdir. Temir yo’l transportining boshqa transport turlariga nisbatan yana bir afzalligi shundan iboratki, bi transport atrof-muhitga kam zarar etkazadi, uning yuk va yo’lovchilar tashish qobiliyati juda yuqori bo’lib, ob-havo injiqliklari bilan bog’liq emas va muntazam ravishda harakatda bo’ladi. Bu bilan u avtomobil va ayniqsa havo transportidan katta farq qiladi. Respublika temir yo’l tizimida 2005 yilda 15134,1 ming yo’lovchi va 45,8 mln t turli xil yuklar tashilgan.
O’zbekistonda temir yo’llarni qurish o’zining ma’lum tarixiga ega. Mamlakat hududida birinchi temir yo’l izlari 1888 yilda Farob stantsiyasidan Samarqandgacha qurilgan bo’lib u Zakaspiy (Turkmanboshi-Chorjo’y) temir yo’lining davomi edi. Uning qurilishi keyinchalik davom ettirilib 1899 yili Andijon va Toshkent shahrigacha etqazildi. 1906 yilda Toshkent-Orenburg temir yo’li qurildi. O’rta Osiyo jumladan, O’zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida o’tgan asrning 30-yillarda qurilgan uzunligi 1400 km dan ziyod bo’lgan Turksib (Turkiston-Sibir) temir yo’lining ishga tushishi o’z davrida muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Ikkinchi jahon urushi yillarida Angren ko’mir havzasiga va Chirchiq elektroqimyo kombinatiga temir yo’l izlari qurildi.
21-jadval. Transport turlari bo’yicha yuk tashish hajmi tarkibi va dinamikasi.

Transport turlari	hajmi		O’tgan yilga nisbatan foizda
	2003