Haqiqiy uyquga kiradigan sutemizuvchilarning gavda harorati ancha pasayadi. Nafas olishi sekinlashadi va chuqur dong qotib uxlaydi, lekin qish vaqtida qisqa muddatga, havo juda isib ketganda ular uyg’onadi. Bunday uyqu, asosan ko`pchilik ko`rshapalaklar, olasichqonlar va olaxurjunlarga xos bo`ladi. Haqiqiy uyquga kirish ba`zan qishda emas yozda ham bo`ladi (yumronqoziq).
Uzluksiz mavsumiy uyquga kirish kuchli, nihoyatda dong qotib uxlash, gavda harorati va nafas olishning keskin pasayishi bilan xarakterlanadi. Bunday uyqu, asosan tipratikanlarga, ayrim qo`lqanotlilarga, yumronqoziq, sug’ur, qo`shoyoq va olmaxonlarga xos bo`ladi.
Davriy migratsiya. Qalin qor tushganda ozuqa topishni iloji bo`lmay qoladi. Bu xildagi migratsiya, asosan tuyoqlilarda va yirtqichlarda kuzatiladi. Ko`rshapalaklar esa, qushlar singari shimol tomondan janubga uchib ketadi. Davriy migratsiya gorizontal va vertikal bo`ladi. Shimol bug’usi bilan yelikning MDHda, Afrikada esa tuyoqlilarning, asosan kiyiklarning ko`chib yurishi gorizontal migratsiyaga misol bo`la oladi. Kitlar migratsiyasi katta bo`lib, ular har yili Arktika dengizlariga suzib boradi.
Vertikal migratsiyalar ancha qisqa bo`lib, baland tog’larda yashaydigan yirik sutemizuvchilar (tur, serna, tog’ echkilari va ular orqasidan qidirib yuradigan yirik yirtqichlar)ning qishda baland tog’lardan o`rmon zonasiga va tog’ oldi zonasiga tushishi, yozda esa tog’ cho`qqilaridagi qor erib, pastdagi o`t-o`lanlar qurishi natijasida, bu hayvonlarning aksincha yana toqqa ko`tarilishi vertikal migratsiyaga misol bo`ladi.
Urchish hodisasiga aloqador migratsiyalarga dengiz mushugi va ko`pgina tyulenlarning ochiq dengizda bolalaydigan yotoqlariga chiqishi misol bo`la oladi. Masalan: Shimoliy Atlantikada tarqalgan va muz ustida bolalaydigan greland tyuleni, har xil yerda bolalovchi uchta poda hosil qiladi, bu podalar kuzdayoq bolalash joylariga migratsiya qiladi. Ko`plab ko`chish hodisalari ba`zi sutemizuvchilar ko`payib ketgan yillari bo`ladi. Bu vaqtda ular o`zlari tug’ilgan hududlarni tashlab, boshqa joylarga ko`chib ketadi, buning sababi to`liq aniqlanmagan. Lekin bunda ozuqa tanqisligi muhim o`rin tutadi. Bu hodisa ko`proq lemminglar bilan tyinlarda kuzatiladi. Ular ko`chib ketayotganda daryo va ko`llardan suzib o`tadi, hatto o`zini dengizga ham tashlaydi. Bunda ko`plari suvga cho`kib halok bo`ladi va yirtqich sutemizuvchilar hamda qushlarga yem bo`ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |