Leksemaning semantik strukturasi. Tuzuvchi: D. A. To’rayeva

• 1-ma’ruza mashg’uloti
• LEKSIKOLOGIYA HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT. SO‘ZNING LEKSIK BIRLIK SIFATIDAGI MOHIYATI. LEKSEMANING SEMANTIK STRUKTURASI.

• Tuzuvchi: D.A.To’rayeva

Reja:

• 1. Leksikologiyaning o’rganish obyekti, predmeti, maqsadi, vazifalari;
• 2. Leksikologiyaning turlari: umumiy va xususiy leksikologiya (tavsifiy, tarixiy, nazariy leksikologiya)
• 3. Leksikologiyaning lug’at boyligining sistema sifatida o’rganilishi

IBRAT

• 1. Odam bo'lish — oson, 
• Odamiy bo'lish — qiyin
• 2. Odami ersang, demagil odamiy,
• Onikim yo'q, halq g'amidan g'ami.
• (A.Navoiy)

• O‘zbek tili leksikologiyasi va frazeologiyasining rivojlanishida S.Ibrohimov, F.Кamolov, O.Usmonov, S.Usmonov, Sh.Rahmatullayev kabi tilshunoslarning xizmati katta. 1980-yilda nashr qilingan «O‘zbek tili leksikologiyasi» nomli asar bu boradagi so‘nggi yutuqlarni umumlashtirdi.

• Leksikologiyaning o’rganish predmeti

• Leksikologiya (ot. grek. lexikos – so‘zga oid va logos – ta’limot) tilning lug‘at tarkibini, leksikasini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi. Leksikologiyaning o‘rganish manbayi so‘z sanaladi.
• Shakl va mazmun birligidan iborat so‘z til birligi sifatida uch yo‘nalishda o‘rganiladi:
• a) struktur jihatdan (so‘zning qurilish xususiyatlari);
• b) semantik jihatdan (so‘zning lug‘aviy ma’nosi);
• d) funksional jihatdan (so‘zning lison va nutq strukturasida tutgan o‘rni).

• Struktur yondashuvda so‘z leksikologik nazariyasining asosiy vazifasi, uning alohidaligi va o‘ziga xosligi mezonini tiklashdir. Birinchi holatda so‘z so‘z birikmasi bilan qiyoslanib, uning tugal shakllanganlik va alohidalik belgilari ochiladi. So‘zning nutqdagi analitik shaklining lisoniy asosi yoritiladi. Ikkinchi holatda so‘zning turli grammatik shaklidan hosil qilingan lisoniy invariantini tiklash xususida so‘z boradi. Shuningdek, grammatik shakl olgan leksema – so‘zshakl tushunchasi muayyanlashtiriladi. Leksemaning turli nutqiy – fonetik, morfologik, leksik-semantik variantlari o‘rganiladi.