Lekciya Kirisiw. Pánniń maqseti hám wazıypası

Lekciya-7. Qalanıń tiykarǵı funksional aymaqları

Xalıq jasaytuǵın aymaqları

Qalada jasap atırǵan adamlardıń miynet qılıw, turmısı hám dem alıw qalanıń tiykarǵı funksional mazmunın quradı.

Qala funksional tárepten paydalanıwǵa qarap tómendegi aymaqlarǵa (zonalarǵa) bólinedi.

Xalıq jasaytuǵın aymaq: bunda turaq-jay rayonları, kishi rayonlar, mádeniy-turmıslıq xızmet kórsetiw mekemeleri, adminstrativlik jámiyet kárxanaları, kóklemzarlar, ulıwma paydalanatuǵın sport inshaatları, kósheler hám maydanlar, zıyansiz bolǵan ayrım sanaat kárxanaları, skladlar, sırtqı transport qurılmaları hám rezef aymaqları jaylasadı.

Qalanıń jámiyet orayı polifunksional aymaqtı quraydı. Ulıwma qala orayı sociallıq-siyasiy, admistrativlik, mádeniy turmısınıń hám qalalıqlarǵa xızmet kórsetiwdiń tiykarǵı funksiyaların ózinde jámleydi. 

Sanaat aymaǵı: bunda sanaat kárxanaları, mádeniy-turmıslıq xızmet kórsetiw kárxanaları, kósheler, maydanlar, jollar, kóklemzarlar jaylasadı.

Sırtqı transport aymaǵı: bunda temir jol tarmaqları hám toqtaw ornıları, port inshaatları, aerodromlar, avtovokzallar, dariya hám teńiz vokzalları jaylasadı.

Kommunal-amborxana aymaǵı: bunda skladlar, olarǵa xızmet qılıwshı temir jol tarmaqlari, trambay, trolleybus hám avtobus parkleri, ishimlik suw inshaatları, aqava suwlar inshaatları, qala kommunal xojalıq inshaatları jaylasadı.

Xalıq dem alıw aymaǵı (rekreaciya): bul ayrıqsha funksional aymaq esaplanadı. Onıń usılları (elementleri) qalada xalıq jasaw jerlerinde, sanaat aymaǵıda hám olardıń sırtında, yaǵnıy ayrıqsha dem alıw aymaǵı sıpatında jaylasadı. Qaladan tısqarıda qısqa múddetli (dem alıw kunleri) hám uzaq múddetli (tátil waqtında) dem alıw jerleri quraydı (pansionatlar, oqıwshılar, lagerler, baǵmanshılıq jerleri).

Sanitar-qorǵaw aymaǵı: turaq-jay aymaqların sanaat kárxanalar hám transport qurılmalarıdan ajratıladı. Bul aymaq kóklemzarlar hám ashıq maydanlardan ibarat.

Tiykarǵı funksional aymaqların qala aymaǵında keńislik bólistiriw júda quramalı bolıp esaplanadı. Qalanıń ayrım aymaǵı bir funksiyanı islew, ol monofunksional bólimge aylanıwı múmkin. Ayrım aymaqlarda birneshe tiykarǵı funksiya qosılıp ketip, olar polifunkcional aymaqtı quraydı. Ilimiy baǵdardaǵı qalada onıń tiykarǵı aymaqlar qatarına ilimiy-izertlew institutları hám konstruktorlıq byuroları aymaǵı qosıladı. Kurort qalalarda tiykarǵı qalanı qurawshı aymaqlar-yaǵnıy hámme ushın dem alıw jerleri, kóklemzarlardıń iri massivleri, awıl xojalıq ónimleri jetistirilgen diyxanshılıq jerleri hám basqalar bolıwı múmkin.