Лекция Жоспар: Шығыстың ояну дәуірінде ілім-пән және мәдениет

Абу Али Ибн – Сино.
Ибн Сино орта ғасыр пәнінің түрлі салалары-философия, медицина, табиғаттану, көркем әдебиет бойынша жазған шығармаларымен мәдениетіміз тарихында өшпес із қалдырды, өз дәуірінде «Шаих урраис» (Ғалымдар жетекшісі, меңгерушісі) деп аталған.
Ибн Сино Бұхара жақынындағы Афшона қыстағында 980 жылы туылды. Ол өз дәуірінің озық ғалымдары Абу Райхан Беруни, Масихи, Ибн Ироқ, Абу Хаир Хаммармен қарым қатынаста болған. Оның арап және парсы тілдерінде жазылған 450-ден астам шығармасы бар. Солардан «Тиб қонунлари», «Құс тілі», «Китоб аш-шифо», «Китоб Шажот», «Китоб ишорат ва танбихот», «Донишнома»да ақыл-пікірлеу, ақыл-ой тәрбиесі туралы әңгімелейді.
Ибн–Сино да басқа ғалымдар сияқты өзінің тәлім – тәрбиеге сәйкес көзқарастарын қоғамдық–философиялық көзқарастарымен байланысты түрде көрсеткен, арнайы еңбектерінде келтірілген. Сондай–ақ ғылымдарды топтарға бөлген. Мұнда ол 1–орынға медицина ғылымын қояды. Философия болса 2 топқа, яғни теориялық және практикалық топтарға бөледі. Теориялық білім адамды өзінен тыс заттар мен құбылыстар туралы білімдерді меңгеруге бағыттаса, практикалық бөлім бізге өмірде не істеуіміз керектігін үйретеді дейді.
Ол 1–топқа этика, экономика, саясатты кіргізеді. 2–топқа физика, математика, метафизика, т.б. өмір заңдықтарын зерттейтін барлық ғылымдарды ендіреді.
Ол шындықты білу үшін білімді болу керектігін, бірақ барлық білім де ақиқатқа жеткізе бермейтінін, ал адам өз білімінің ақиқаттығын білу үшін логиканы да білуі қажеттігін атап көрсетеді. Ибн – Синоның тәлім методтары туралы айтқандарының негізінде де білімдерді меңгеруде логикалық ойлауға, жеке бақылау мен тәжірибелерге сүйену керек деген пікір жатады.
Ибн – Сино білім алуда балаларды мектепте оқыту қажеттігін атаумен қатар, тәлімде төмендегілерді басшылыққа алу қажеттігін ескертеді:

1. 
   Балаларға білім беруде бірден кітаптан босатпай қоймау керек.
   
2. 
   Тәлімде жеңілден ауырға көшу арқылы қарай білім беру;
   
3. 
   Жүргізілетін жаттығулар балалардың жасына сай болуы;
   
4. 
   Оқытуда коллектив болып мектепте оқытуға мән беру;
   
5. 
   Білім беруде балалардың ынтасын, қызығуы мен қабілетін есепке алу;
   
6. 
   Оқытуда дене шынықтыру жаттығуларымен біргелікте жүргізу.
   

Бұл талаптар қазіргі дәуір тәлім басқыштарына да сай келуімен де құнды болып табылады. Жоғарыдағы қағида – көрсетпелер балалардың жеңіл – желпі білім алуын емес, жан – жақтама терең де берік білім алуына көмектеседі.
Оқушыға білім беру оқытушының маңызды борышы. Соған орай ибн – Сино оқытушының қандай болуы керектігін туралы пікір айтып, жол – жоба көрсетеді. Олар:

1. 
   Балалармен қатынаста сабырлы, ұстамды болу;
   
2. 
   Беріліп жатқан білімді оқушылардың қалай меңгеріп жатқандығына мән беру;
   
3. 
   Тәлімде түрлі әдістері мен түрлерінен пайдалану;
   
4. 
   Оқушының есін, білімді меңгеру қабілетін, жеке ерекшеліктерін білу.
   
5. 
   Пәнге қызықтыра алу;
   
6. 
   Беріліп жатқан білімнің ең негізгісін, ең маңыздысын айырып, түсіндіріп бере алу;
   
7. 
   Білімдерді оқушыларға түсінікті, оның жасы мен ақыл – ой дәрежесіне сәйкес түрде беруі.
   
8. 
   Әрбір сөздің балалар сезімдерін оятатындай дәрежеде болуына ерісу қажет, - деп көрсетеді Ибн – Сино.