Landshaftshunoslik asoslari

10.3 TABIIY KOMPONENTLARNI BAHOLAShDA LANDShAFT 
KARTALARINING O‘RNI. 
Ohangaron daryosi havzasi landshaftlari iqlimini obikor dehqonchilik 
maqsadlarida baholashda ana shu samarali haroratlar ko‗rsatkichlaridan 
foydalanildi. Bunda eng yuqori (iqlim va landshaftlarning boshqa komponentlari 
ham 100 ballik tizimda baholandi), ya‘ni 100 ballik baho samarali haroratlari 
2670
0
va undan yuqori bo‗lgan landshaftlarda, paxtaning barcha navlari 100 foiz 
yillarda, vegetatsiya davrining oxirlariga kelib pishib ulguradi. Bu landshaftlarni 
termik sharoiti bo‗yicha "eng yaxshi", deb ta‘riflasak bo‗ladi. 
Agar samarali haroratlar yig‗indisi 2250
0
va undan ortiqroq bo‗lsa, unday 
landshaftlarga 85 ball berib, ularni "yaxshi", deb baholash mumkin. 
Samarali haroratlar yig‗indisi 2250
0
va undan yuqori bo‗lganda eng kech 
pishar (ingichka tolali) paxta navlari termik sharoit noqulay bo‗lgan yillarda 
vegetatsiya davrining oxirigacha pishib ulgurmaydi. Ammo, o‗rta pishar va tez 
pishar paxta navlari 100 foiz yillarda termik resurslar bilan ta‘minlanadi. 2020
0
samarali haroratlar yig‗indisiga ega bo‗lgan landshaftlar 75 bal bilan baholanib, 
"o‗rtacha sifatli bahoga ega", desa bo‗ladi. 
2020
0
dan kam samarali haroratlar yig‗indisiga ega bo‗lgan landshaftlar 
"yomon va juda yomon", bahoga loyiq keladi. 
Landshaftlarning iqlimi 10-jadval bo‗yicha baholangan taqdirda qishloq 
xo‗jalik ekinlari uchun salbiy ta‘sir qilishi mumkin bo‗lgan iqlim hodisalari 
(masalan, ertangi va kechki sovuq tushishi, garmsel va h.k.) hisobga olinmagan 
bo‗ladi. Ularni hisobga olish esa, asosiy ballga ma‘lum koeffitsientlar yordamida 
tuzatish kiritish orqali bajariladi. 11-jadvalda aks ettirilgan bahorgi va kuzgi sovuq 
urishlar koeffitsientlarini asosiy ballga ko‗paytirish hisobga olinadi. 
10.1-jadval