Landshaft arxitekturasining ilk shakllanish asoslari. Ob’ektiv va sub’ektiv omillar

Dekorativ bog‘dorchilik va bog‘–park san’atining vujudga kelishi va
rivojlanishidagi asosiy sabablar (tarixiy ildizlar). Landshaft arxi-tekturasining vujudga kelishi, shakllanishi va rivojlanishining bir qator ijtimoiy sabablari, boshqacha so‘z bilan aytganda, tarixiy ildizlari borki, ular fikrimizcha quyidagilardan iborat:
1. Insoniyatning tabiat go‘zalligi va landshaftga bo‘lgan ijobiy munosabati tufayli o‘zining yashashi, faoliyat ko‘rsatishi va dam olish muxitiga tabiat elementlarini kiritishga, ularni o‘ziga yaqinlashtirishga, ulardan huzur–halovat olishga intilish extiyoji;
2. Noqulay tabiiy iqlim sharoitlarining insoniyatga salbiy ta’sirini pasaytirish, soya-salqin yaratish va, ayni paytda, go‘zal manzaraviy landshaft muhitini yaratish imkoniyatlarini izlash extiyoji;
3. Jamiyatning rivojlanish jarayonida dehqon va bog‘bonlar, olim va muhandislarning turli-tuman sug‘orish inshootlari va qurilmalarini yaratish, suvni bir joyga to‘plash, saqlash, uzatish va balandlikka ko‘tarish texnikasi ilmi va amaliyotiga ega bo‘lish tajribalarining oshib borishi;
4. Hukumdorlar va mansabdorlarning firdavsmonand bog‘–saroylar, yozgi bog‘lar, ov qilish bog‘lari va istirohat bog‘larini yaratishga bo‘lgan extiyoji va intilishi;
5. Inson o‘zi yaratgan shaharlar ochiq muxitida tabiat elementlarining (suv, o‘simlik, tog‘u–toshlar va hayvonot dunyosi shakllari va manzaralarining) bo‘lishligini xush ko‘rishi.
Bularning barchasi oxir–oqibatda landshaft arxitekturasi sohasining inson faoliyatining muayyan turi tarzida vujudga kelishga sabab bo‘lgan.


Bog‘dorchilik va bog‘–park sanatiping tarixiy shakllanish va rivojlanish jarayonlari

Bog‘chilik san’atining ilk shakllanish davri (eramizgacha 2000 yillardan to eramiz boshlarigacha)

Bu davr bog‘lari haqida turli xil yozma manbalar, va adabiyotlar va xalq og‘zaki ijodidagi ayrim ma’lumotlar saqlanib bizgacha yetib kelgan. Bog‘chilik san’atining ilk shakllanish davri, asosan, Osiyo hududidagi issiq iqlimli mamlakatlar (Misr, Bobil, Eron, Hindistonlar)ga to‘g‘ri kelib, bu davr bog‘chilik san’ati insoniyat sivilizatsiyasining vujudga kelishi va sug‘orish inshootlarining yaratilishi bilag bog‘liq. Bu davr bog‘lari zodagonlar va hukumdorlarga tegishli bo‘lib, ular asosan uylar va saroylar, ibodatxonalar qoshidagi manfaatli bog‘larni tashkil qilgan. Bu bog‘lar muayyan reja va tartib asosida shakllantirilib, me’moriy yechimi muntazam simmetrik kompozitsiyalarga asoslangan. Bu davr bog‘larining maydoni nisbatan kichik bo‘lgan. Biroq, Eron shohlari eramizgacha bo‘lgan davrlardayoq manzarali tog‘ vohalarida ulkan ov bog‘lari–“paradiz”larni tashkil etgan.