Laboratoriya mashg’ulotlari tuzuvchilar

Ish uchun kerakli yaroqlar: Havoni siqib chiqarish metodidan foydalanib moddaning molekulyar og’irligini topishda ishlatiladigan asbob, shtativ, 500 ml li kristallizator, 50 sm³ li gaz o’lchagich nay, gaz gorelkasi, kichik ampulalar, millimetrlarga bolingan chizg’ich.


Nazariy qism.

Ideal gazning holati pV=nRT (1)

tenglama yordamida topiladi: Bunda
p—gaz bosimi, mm simob ustuni hisobida; V—gazning hajmi;
n—gaz mollarining soni;
R—universal gaz konstantasi;
T—obsalyut temperatura, ^oK hisobida.
Yuqoridagi formulada n soni o’rniga uning qiymati

qo’yilsa,
(2)

hosil bo’ladi, bunda;

g—gazning og’irligi;
M—gazning molekulyar og’irligi.
Formuladagi g,T, p, V ning qiymatlari tajriba yo’li bilan topilishi mumkin; demak, (2) ifodadan foydalanib, tekshirilayotgan moddaning gaz holatdagi molekulyar og’irligini hisoblab chiqarish mumkin: tekshirilayotgan modda qaynash temperaturasidan biroz yuqori temperaturagacha qizdirilganda ajralib ketmaydigan bo’lsagina bu metoddan foydalansa bo’ladi.
Bu metodning mohiyati quyidagicha: aniq tortib olingan miqdor modda maxsus asbobda (1-rasmga qaralsin) qaynash nuqtasidan kamida 20⁰ C yuqori temperaturada bug’latiladi. Tekshirilayotgan moddaning bug’i asbob ichidagi havoni gaz o’lchash nayiga siqib chiqaradi, bunda siqib chiqarilgan havo hajmi asbob hajmiga teng bo’ladi. Shunday qilib tajriba vaqtida tekshirilayotgan modda bug’ining hajmi emas, balki tekshirilayotgan modda bug’i yordamida shu asbob ichidan siqib chiqarilgan va hajm jihatidan unga teng bo’lgan havo hajmi o’lchanadi. Havo hajmi xona temperaturasida va atmosfera bosimida o’lchanadi.


Asbobning tavsifi


Moddaning molekulyar og’irligini topishda ishlatiladigan asbob 1-rasmda ko’rsatilgan. Bu asbob shisha idish (1) dan iborat bo’lib, shishadan yoki metalldan silindr shaklida yasalgan kengroq boshqa idish (2) ga tushirib qo’yilgan. Idish (2) ga suyuqlik quyilib, qaynaguncha isitiladi. Qaynab turgan suyuqlik shisha idish (1) ning keng qismi (3) isitadi. Idish (1) ning yuqorisida yon naycha (5) bor, bu naychadan havo chiqarib yuboriladi; undan ham yuqoriroqda moslama (6) bo’lib, undan ampulalar chiqarib tashlanadi. Ampulalarni chiqarib tashlash uchun ishlatiladigan moslamaning tuzilishi 1-rasm a da ko’rsatilgan. Idish (1) ning og’zi rezina probka (7) bilan juda zich berkitiladi. Gaz chiqarish nayi (10) ning uchi suv to’ldirilgan gaz o’lchash nayi (8) ning og’ziga kiritib qo’yiladi; gaz o’lchash nayi esa suvli kristallizator (9) ga to’nkarilgan bo’ladi.
Agar tekshirilayotgan moddaning qaynash nuqtasi 80⁰ dan oshmasa idish (2) ga odatda suv quyiladi: agar moddaning qaynash nuqtasi 80⁰ dan yuqori bo’lsa, yuqori temperaturada qaynaydigan moddalar, masalan anilin (qaynash temperaturasi 184⁰), naftalin (qaynash temperaturasi 248⁰) oltingugurt (qaynash temperaturasi 444,7⁰) qo’llaniladi.
Molekulyar og’irligini topish talab etilgan modda 1-rasm, b da ko’rsatilgan kichik ampulaga solinadi.